Bezpłatnie udzielą porad prawnych, podejmą interwencję i mediację z przedsiębiorcą. Telefonicznie, przez Internet bądź bezpośrednio w biurze - rzecznicy konsumentów - w tym roku obchodzą 10 lat istnienia. Okazją do podsumowań jest Światowy Dzień Konsumenta.

Obchodzony już po raz dwudziesty siódmy Światowy Dzień Konsumenta - w tym roku pod hasłem Konsument i jego rzecznik - przybliża słabszym uczestnikom rynku ich prawa oraz chroniące je instytucje. Badania społeczne pokazują, że świadomość konsumentów stale wzrasta. Zwiększają się w związku z tym ich oczekiwania i zapotrzebowanie na skuteczną pomoc organizacji konsumenckich zajmujących się indywidualnymi sporami z przedsiębiorcami. W tej kwestii od 10 lat mogą liczyć na wsparcie ze strony blisko 370 miejskich i powiatowych rzeczników konsumentów, dzięki którym dochodzenie roszczeń jest łatwiejsze.

Instytucja rzecznika konsumentów została wprowadzona do polskiego systemu prawnego ustawą zmieniającą niektóre przepisy określające kompetencje organów administracji publicznej w związku z reformą ustrojową państwa. Przepisy te weszły w życie 1 stycznia 1999 r. Rzecznicy konsumentów powoływani są przez radę miasta lub właściwego powiatu i przed nią ponoszą odpowiedzialność. Ich dane kontaktowe można znaleźć w starostwie powiatowym lub urzędzie miasta, a także na stronie internetowej UOKiK.

Analizy UOKiK pokazują, że rocznie rzecznicy Konsumentów udzielają ponad 250 tys. porad i informacji, blisko 40 tys. razy inicjują zmianę praktyki przedsiębiorców. Kierują również powództwa na rzecz słabszych uczestników rynku - w 2007 roku blisko 1200. Najwięcej w województwie małopolskim i podkarpackim, najmniej w lubelskim i podlaskim.

Najczęściej konsumenci zgłaszają się po pomoc w przypadku problemów z egzekwowaniem prawa do reklamacji i gwarancji. Skargi dotyczą obuwia, sprzętu RTV i AGD, odzieży, sprzętu komputerowego i telefonów komórkowych. Niestety klienci rzadko zdają sobie sprawę, że w ciągu dwóch lat od daty zakupu mogą reklamować wadliwy produkt - wynika to z odpowiedzialności sprzedawcy na podstawie ustawy o sprzedaży konsumenckiej. Sprzedawcy nagminnie uchylają się od odpowiedzialności odmawiając przyjęcia reklamacji, narzucając konsumentom własny sposób jej załatwienia czy przewlekle rozpatrując składane zgłoszenia.

Oprócz prawa do reklamacji konsumenci mogą również w wielu przypadkach skorzystać z gwarancji. Pojęcia bardzo często mylone przez konsumentów. Gwarancja - podobnie jak reklamacja - umożliwia dochodzenie roszczeń w przypadku, gdy nabyta rzecz okazała się wadliwa. Jest ona jednak dobrowolna - przedsiębiorca może udzielić gwarancji, ale nie musi. W zakresie gwarancji przedsiębiorcy niejednokrotnie utrzymują, że jest ona jedynym sposobem realizacji roszczeń konsumenckich czy dokonują interpretacji zapisów karty na własną korzyść.

Bezpośrednią zachętą do skorzystania z pomocy rzeczników jest skuteczność ich interwencji. Przykładem może być wynik rozstrzygnięcia sprawy konsumenta, który po odrzuceniu reklamacji przez organizatora zagranicznego wyjazdu postanowił dochodzić roszczeń przed sądem z pomocą miejskiego rzecznika w Warszawie. Dzięki interwencji turyście, w związku z niesprawną klimatyzacją, został zasądzony zwrot kosztów wyjazdu - blisko 5 tys. zł.

Propagowaniu działalności rzeczników sprzyjają akcje promocyjne UOKiK. Urząd trzykrotnie, pod hasłem "Nie daj się oskubać", przeprowadził kampanie billboardowe, mające na celu zwiększenie świadomości konsumentów w zakresie ich praw i możliwości uzyskania pomocy. Billboardy pojawiły się na terenie całej Polski, zachęcając do odwiedzenia strony internetowej UOKiK i odszukania kontaktu do najbliższego miejscowo rzecznika. Na zlecenie UOKiK powstał również spot telewizyjny "Możesz...", który zachęcał konsumentów do odwiedzenia strony internetowej UOKiK. W specjalnej zakładce zamieszczono wykaz instytucji konsumenckich zajmujących się indywidualnym poradnictwem, w tym dane kontaktowe rzeczników konsumentów.

Poszerzeniu wiedzy na temat praw słabszych uczestników rynku służy również Wielkopolska Olimpiada Wiedzy Konsumenckiej, której V finał odbędzie się 16 marca w Poznaniu. Honorowy patronat nad wydarzeniem objęła prezes UOKiK i marszałek województwa wielkopolskiego. Olimpiada ma na celu propagowanie wiedzy konsumenckiej wśród młodzieży szkół ponadgimnazjalnych i zachęcenie jej do zdobywania praktycznych umiejętności z tego zakresu. W konkursach organizowanych przez 21 powiatów wzięło udział ponad 500 uczniów, do poniedziałkowego finału przeszło 66.

Światowy Dzień Konsumenta obchodzony jest 15 marca, ponieważ tego dnia w 1962 roku miało miejsce przełomowe orędzie Johna F. Kennedy'ego, w którym prezydent USA sformułował cztery podstawowe prawa konsumentów do: informacji, wyboru, bezpieczeństwa i reprezentacji.

UOKiK