W wyniku coraz liczniej otrzymywanych skarg od osób ubiegających się o przyznanie kredytu Rzecznik Praw Obywatelskich wystąpiła do Prezesa Banków Polskich, w sprawie zasad oceny zdolności kredytowej stosowanych przez banki.

Skargi kierowane do RPO, kwestionują procedurę oraz oceny zdolności kredytowej osób ubiegających się o przyznanie kredytu. Największe zastrzeżenia budzi konieczność przedstawienia bankom dokumentów, z których wykonywana jest kserokopia i gromadzenia uzyskanych w ten sposób danych osobowych, które nie są istotne dla celu, w którym są udostępniane. Dotyczy to w szczególności osób, wobec których sąd rozwiązał małżeństwo przez rozwód, a bank oczekuje kopii wyroku. Osoby kierujące skargi do RPO wskazują, że w wyroku orzekającym rozwód, sąd orzeka również o winie rozkładu małżeństwa, o władzy rodzicielskiej nad małoletnimi dziećmi oraz w jakiej wysokości każdy z małżonków jest obowiązany do ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania dziecka. W ocenie skarżących, żądanie przez banki przedstawienia takiego dokumentu narusza ich konstytucyjne wolności i prawa osobiste.

Brak jednolitych procedur badania zdolności kredytowej

W związku z powyższymi okolicznościami, RPO w wystąpieniu skierowanym do Prezesa Związku Banków Polskich, Krzysztofa Pietraszkiewicza, podkreśliła, iż samodzielność banków przy podejmowaniu decyzji o zawarciu lub odmowie zawarcia umowy kredytowej, nie może prowadzić do naruszenia praw i wolności obywatela. Mimo ustawowego obowiązku badania zdolności kredytowej w każdym wypadku, brak jest określonych procedur takiego badania, a w szczególności kryteriów, metod, dokumentów, których może żądać bank, jak również czasu takiego badania. Procedury te są wyłącznym uprawnieniem instytucji kredytowej.

Procedury nie mogą naruszać fundamentalnych praw obywatelskich

Procedura oceny zdolności kredytowej jest naturalną konsekwencją komercyjnego charakteru działalności banków, a istniejące regulacje ustawowe nakładają na administratora danych osobowych obowiązek zabezpieczenia uzyskanych zbiorów danych, niemniej jednak, w ocenie RPO, działania banków w tym zakresie muszą być adekwatne do celu i nie mogą odbywać się z naruszeniem fundamentalnych praw obywatelskich.

Stanowisko judykatury

Zdaniem RPO, bank, jako administrator danych, powinien nie tylko dołożyć należytej staranności w celu ochrony interesów osób, których dane dotyczą, w szczególności jest zobowiązany zapewnić, aby dane te były merytorycznie poprawne i adekwatne do celów, w jakich są uzyskiwane. Według stanowiska judykatury „Adekwatność ta powinna być rozumiana jako równowaga między prawem osoby do dysponowania jej danymi, a interesem administratora danych, który może żądać danych tylko w zakresie niezbędnym do wypełnienia celu, w jakim są one uzyskiwane (tak wyrok WSA w Warszawie z dnia 12 maja 2005r., II SA/Wa 2499/04, niepubl.).

Stanowisko RPO

Podsumowując, RPO uważa, iż w przedstawionej sprawie zastosowana metoda żądania przedstawienia wyroku sądu orzekającego rozwód, nie jest adekwatna do celu. Stan cywilny może być ustalony na podstawie dokumentu z Urzędu Stanu Cywilnego, bez potrzeby uzyskiwania innych informacji wynikających z orzeczenia sądu. W ocenie RPO istnieje potrzeba rozważenia wprowadzenia regulacji ustawowych, które określiłyby procedurę dokonywania oceny zdolności kredytowej, tak by instytucje finansowe miały możliwość dokonania prawidłowej oceny, a prawa klienta nie były naruszane. RPO liczy na dyskusję nad propozycją normatywnego uregulowania tej materii.

RO/źródło: RPO

Zobacz także:

RPO w sprawie nagrywania rozpraw sądowych

RPO w sprawie świadczeń rodzinnych