Bohdan Zdziennicki

Rola sędziego jest pochodną władzy sądowniczej, która, zgodnie z art. 10 Konstytucji, jest niezależna i równorzędna władzy wykonawczej i ustawodawczej. Należy pamiętać, że każdy sędzia jest reprezentantem tej władzy. Nie tylko sędziowie najwyższej rangi, ale też podstawowi sędziowie w rejonie - każdy decyduje o losie i prawach obywateli w kwestiach spornych. Prawo do sądu jest jednym z najważniejszych gwarantów instytucjonalnych dla obywatela. Wszystkie pozostałe zawody prawnicze, w sensie stosunku do władzy sądowniczej, są zawodami pomocniczymi. W związku z tym funkcja sędziego powinna być nie tylko uwieńczeniem kariery prawnika, ale także jedną z najważniejszych funkcji w państwie. To sądy reprezentują majestat Rzeczypospolitej Polskiej i jako jedyne orzekają w jej imieniu. Tym samym, w trosce o interes całego społeczeństwa, należy rekrutować do tego zawodu najlepszych prawników ze wszystkich zawodów prawniczych

Po pierwsze powinni być to najlepsi profesjonaliści. Po drugie – ludzie o szerokich horyzontach poznawczych, posiadający nie tylko teoretyczną wiedzę o poglądach filozoficznych oraz problemach społecznych i ekonomicznych, ale także rozumiejący świat i zachodzące w nim zmiany. Do tego zawodu powinni więc trafiać ludzie z odpowiednim doświadczeniem życiowym. Po trzecie – kandydata na urząd sędziego powinna cechować prawość i odwaga, która pozwoli mu oprzeć się naciskom zewnętrznym.

Na system wyboru „najlepszych z najlepszych” powinna składać się parostopniowa selekcja. W pierwszej kolejności korporacje zawodowe i środowiska naukowe tworzyłyby listę ewentualnych kandydatów. Samo znalezienie się na takiej liście byłoby zaszczytem i nobilitacją. Następnie należałoby wyłonić specjalną komisję, która w razie wakatu dobierałaby kandydata spośród zaproponowanych na pierwszym etapie rekrutacji. W komisji powinni zasiadać przedstawiciele zawodów prawniczych, przedstawiciel prezydenta, przedstawiciele świata nauki oraz wybrani obywatele cieszący się najwyższym szacunkiem społecznym. Należy jednak pamiętać, że najpierw muszą być chętni do objęcia urzędu sędziego.

Dlatego tak ważna jest kwestia motywacji. Należy stworzyć motywację prestiżową i ekonomiczną. Uważam, że jest ona niewystarczająca, piramida zawodów prawniczych jest niejako odwrócona. Wielu prawników postrzega zawód sędziego jako prestiżowy, jednak porzuca myśl o nim ze względu na rzeczywiste warunki jego wykonywania. Zarobki, na jakie mogą liczyć najlepsi prawnicy w wolnych zawodach są o wiele wyższe. Tymczasem praca sędziego wymaga ogromnego wysiłku intelektualnego i zaangażowania, dodatkowo jest to praca zwykle anonimowa. Co sędzia otrzymuje w zamian? W wielu krajach ogromny szacunek i wysoki status ekonomiczny, niezależnie od rodzaju sądu, w jakim orzeka. Należy pamiętać, że najważniejszy jest sędzia podstawowy - jeśli on prawidłowo rozstrzygnie sprawę, prawdopodobieństwo odesłania sprawy do wyższej instancji maleje. Tymczasem w Polsce sędziego szczebla podstawowego traktuje się praktycznie raczej jako wyższej rangi urzędnika, a nie emanację niezależnej władzy sądowniczej. Zmiana tego stanu rzeczy leży w interesie nie tylko środowiska sędziowskiego, ale wszystkich obywateli.

Oprócz niedogodności finansowych, środowisko jest nieustannie atakowane - narażone na krytykę, oczywiście w uzasadnionych przypadkach potrzebną. Nieprzychylna środowisku atmosfera przyczynia się jednak do tworzenia negatywnego wizerunku sędziego w odbiorze społecznym.

W obecnym stanie opinia publiczna obarcza sędziów winą za przewlekłość procesu. Tymczasem zapomina się o tym, że nie stworzono odpowiednich warunków organizacyjnych, zaplecza kadrowego, które odciążyłaby sędziego w jego funkcjach i pozwoliłaby na szybsze podejmowanie decyzji. W krajach zachodnioeuropejskich na jednego sędziego łącznie z pracownikami technicznymi, doradczymi i asystentami pracuje kilkanaście osób. Ponadto sędzia w tych krajach ma większą władzę dyskrecjonalną na rozprawie – może karać uczestników za przewlekanie procesu. Należy dążyć do stworzenia sędziemu w Polsce podobnych warunków, co przełoży się na usprawnienie całego systemu. Te zmiany połączone z wykreowaniem ekonomicznej motywacji spowodują, że urząd sędziego będzie atrakcyjny dla najlepiej wykwalifikowanych prawników ze wszystkich zawodów prawniczych, dysponujących odpowiednim stażem zawodowym i doświadczeniem życiowym.