ZMIANA PRAWA Koszty procesu w przypadku uniewinnienia lub umorzenia postępowania w sprawach z oskarżenia publicznego będzie ponosił Skarb Państwa, z wyjątkiem samooskarżenia.

Senat zajął się wczoraj ustawą o zmianie ustawy kodeks postępowania karnego. Komisja Praw Człowieka i Praworządności oraz Komisji Ustawodawczej wnioskowały o przyjęcie ustawy bez poprawek. W obecnym stanie prawnym, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, w razie uniewinnienia oskarżonego lub umorzenia postępowania koszty procesu w sprawach z oskarżenia prywatnego ponosi oskarżyciel prywatny, a w razie pojednania się stron – oskarżyciel i oskarżony w zakresie przez siebie poniesionym, jeżeli strony w zawartej ugodzie nie uregulowały tego inaczej (art. 632 pkt 1 k.p.k.). W sprawach z oskarżenia publicznego koszty procesu ponosi Skarb Państwa, z wyjątkiem należności adwokackich z tytułu występowania w sprawie obrońcy lub pełnomocnika z wyboru; w uzasadnionych wypadkach sąd jednak może przyznać zwrot całości lub części wynagrodzenia jednego obrońcy (art. 632 pkt 2 k.p.k.).

Co powiedział Trybunał

TK w wyroku z 26 lipca 2006 r. (sygn. SK 21/04) orzekł, iż art. 632 pkt 2 k.p.k. w zakresie, w jakim ogranicza możliwość przyznania osobie uniewinnionej w sprawie z oskarżenia publicznego zwrotu kosztów wynagrodzenia obrońcy jedynie do uzasadnionych wypadków, nie jest niezgodny z art. 77 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz jest niezgodny z art. 2, art. 32 ust. 1 i art. 42 ust. 2 konstytucji. W uzasadnieniu wyroku TK podkreślił, że w państwie prawnym zasadą powinno być obciążenie kosztami postępowania tej ze stron, która w jego toku nie zdołała utrzymać swojego stanowiska. W postępowaniu z oskarżenia publicznego zakończonego uniewinnieniem oznacza to, że koszty powinna ponosić strona oskarżająca, którą jest organ władzy publicznej, a faktycznie Skarb Państwa. Zważywszy na to i biorąc pod uwagę fakt, że oskarżony jest w postępowaniu stroną słabszą, a wybór obrońcy przyczynia się do wyrównania szans procesowych, stwierdzić należy, iż osoba uniewinniona powinna otrzymać całkowity zwrot poniesionych kosztów postępowania, w tym kosztów obrony. Zdaniem TK taka regulacja znajduje oparcie w konstytucyjnej zasadzie prawa do obrony oraz realizowałaby zasadę równości broni. Proponowana zmiana spowodowałaby zminimalizowanie przez państwo negatywnych konsekwencji wynikających dla obywatela z faktu jego niesłusznego oskarżenia i prowadzenia przeciwko niemu postępowania karnego. Obecna regulacja nie spełnia tych postulatów, bowiem osobom uniewinnionym, które skorzystały z pomocy obrońcy z wyboru, koszty obrony zwracane są jedynie w uzasadnionych wypadkach. Uzależnione jest to od arbitralnej decyzji sądu.

SKARB PAŃSTWA ZAPŁACI 15 MLN ZŁ


Przed sądami powszechnymi I instancji w sprawach z oskarżenia publicznego uniewinniono w 2005 roku ok. 12 tys. osób, co stanowi 2,1 proc. w stosunku do ogółu osądzonych, oraz umorzono postępowanie wobec ok. 13 tys. osób, co stanowi 2,2 proc. w stosunku do ogółu osądzonych. Liczby te będą kształtowały się podobnie w latach następnych. Przyjmując, iż średnia wysokość kosztów, jakie ponosi oskarżony z tytułu skorzystania z pomocy obrońcy, wynosić będzie ok. 600 zł, to wydatki Skarbu Państwa z tytułu wprowadzenia zmian będą wynosić ok. 15 mln zł w okresie roku.

Co mówi ustawa

Ideą zmiany przepisów procedury karnej jest wprowadzenie nowej zasady, że w sprawach z oskarżenia publicznego, w razie uniewinnienia oskarżonego lub umorzenia postępowania, koszty procesu ponosi w całości Skarb Państwa. Wyjątkiem od tej reguły byłyby jedynie przypadki: samooskarżenia – gdy oskarżony skierował przeciwko sobie podejrzenie popełnienia przestępstwa oraz udziału w sprawie adwokata lub radcy prawnego ustanowionego w charakterze pełnomocnika przez pokrzywdzonego, oskarżyciela posiłkowego, powoda cywilnego albo inną osobę.

CO MÓWI PRZEPIS KODEKSU POSTĘPOWANIA KARNEGO


Art. 632a. W wyjątkowych wypadkach, w razie umorzenia postępowania, sąd może orzec, że koszty procesu ponosi w całości lub w części oskarżony, a w sprawach z oskarżenia prywatnego oskarżony lub Skarb Państwa.

Uzasadnione wydatki

Przez koszty procesu należy rozumieć koszty sądowe oraz uzasadnione wydatki strony, w tym z tytułu ustanowienia w sprawie jednego obrońcy (art. 616 par. 1 k.p.k.). Proponowane rozwiązanie będzie więc zgodne z treścią art. 616 par. 1 pkt 2 k.p.k. stanowiącego, iż do kosztów procesu zalicza się uzasadnione wydatki stron, w tym z tytułu ustanowienia w sprawie obrońcy lub pełnomocnika. Ponadto, proponowany przepis w pełni harmonizuje się z nowym unormowaniem art. 623a k.p.k., który zapewnia jednakowe reguły zasądzenia kosztów procesu w postępowaniu prywatnoskargowym i publicznoskargowym, w razie umorzenia postępowania, w sytuacjach wyjątkowych, w których zasądzenie kosztów według zasad przewidzianych w art. 632 k.p.k. pozostawałoby w oderwaniu od przyczyn powstawania tych kosztów. Zmiana ta wprowadzona została w wyniku wyroku TK z 23 maja 2005 r. (sygn. SK 44/04, OTK -A 2005, nr 5, poz. 52).