Rząd Francji przyjął projekt ustawy, która ma wprowadzić do porządku prawnego instytucję zbliżoną do class action. Pozwoli ona konsumentom uzyskać odszkodowania w zakresie szkód zbiorowych, których indywidualna wartość nie jest znaczna.

Sąd zarządzałby na koszt podmiotu gospodarczego ogłoszenie wyroku stwierdzającego jego odpowiedzialność, aby umożliwić konsumentom powzięcie wiadomości o wydanym wyroku. Prawu francuskiemu nie jest znana instytucja powództwa zbiorowego, chociaż istnieją pewne środki zbliżone do tej instytucji. Oficjalne stowarzyszenia konsumentów mogą podejmować postępowania w zbiorowym interesie konsumentów w ramach powództwa cywilnego lub powództwa o zaprzestanie działań niezgodnych z prawem. Mogą też uczestniczyć w postępowaniach odszkodowawczych o naprawienie szkody naruszającej zbiorowy interes konsumentów. Postępowania te przynoszą jednak ograniczone skutki dla indywidualnych konsumentów, ponieważ pozwalają jedynie na naprawienie szkody poniesionej zbiorowo przez konsumentów, nie zaś szkody poniesionej indywidualnie przez każdego z nich. Ustawodawca francuski zadał sobie pytanie o zasadność dalszej ewolucji przepisów w tym kierunku i przyjęcie mechanizmu zbliżonego do systemu obowiązującego: w Stanach Zjednoczonych, Kanadzie, Portugalii, Szwecji, Norwegii, Hiszpanii, Holandii i Wielkiej Brytanii.

Powództwo konsumentów

W pierwszym etapie stanowiącym przymiarkę do prowadzenia instytucji class action zostały dokonane zmiany niektórych obowiązujących przepisów, mające na celu umożliwienie zbiorowego powództwa konsumentów, jak również powództwa na zasadzie wspólnego zastępstwa. Rozszerzono skutki orzeczenia sądowego wydanego w zbiorowym interesie konsumentów na indywidualne roszczenia odszkodowawcze. W ramach trzech postępowań (powództwa cywilnego, powództwa o zaprzestanie działań i powództwa w drodze przystąpienia do sporu w charakterze interwenienta), stowarzyszenia konsumentów mogą aktualnie bronić zbiorowego interesu konsumentów. Na wniosek stowarzyszenia konsumentów wyrokowi będzie nadawany charakter deklaratywny, tak aby w następnym etapie, po wydaniu stosownej opinii przez kolegium przedstawicieli stowarzyszeń konsumentów, konsumenci indywidualni mogli skorzystać z rozstrzygnięcia sądu i uzyskać odszkodowanie.

Wspólna reprezentacja

Wzmocniono instytucję powództwa na zasadzie wspólnej reprezentacji poprzez: • rozszerzenie trybu pozyskiwania pełnomocnictw, które wymagałoby wprowadzenia osobistych upoważnień sporządzanych na piśmie, a także mniej rygorystycznej procedury udzielania pełnomocnictw, i zmniejszeniu odpowiedzialności stowarzyszeń w tym zakresie, • jednoczesne prowadzenie postępowania w interesie zbiorowym konsumentów oraz postępowania na zasadzie wspólnej reprezentacji. Zbieg tych dwóch powództw mógłby polegać na dołączaniu do uprzednio wszczętego powództwa w zbiorowym interesie konsumentów indywidualnych roszczeń odszkodowawczych z tytułu indywidualnie poniesionych szkód itd., • ograniczenie ryzyka odpowiedzialności stowarzyszeń konsumentów.

Propozycje legislatorów

Niezależnie od ww. zmian w istniejących przepisach, zespoły legislacyjne rozpatrzyły dwa warianty zmierzające do wdrożenia pełnej instytucji class action: Pierwszy wariant przewiduje wprowadzenie instytucji powództwa zbiorowego nawiązującego do amerykańskiej instytucji class action oraz do obowiązującej w Québec instytucji tzw. zbiorowego zaskarżenia. System ten obejmowałby dwa etapy: pierwszy etap polegałby na rozpatrzeniu dopuszczalności powództwa (status strony powodowej, tożsamość, zbieżność lub podobieństwo szkód, istnienie uzasadnionej podstawy), drugi dotyczyłby zasadności roszczenia odszkodowawczego. Drugi wariant przewiduje wprowadzenie powództwa o stwierdzenie odpowiedzialności z tytułu szkody zbiorowej. Postępowanie toczyłoby się dwuetapowo w ramach jednego procesu: pierwsze postanowienie sądu określałoby odpowiedzialność podmiotu gospodarczego z tytułu szkody wyrządzonej wielu konsumentom i przewidywałoby okres zawieszenia postępowania w celu umożliwienia indywidualnym poszkodowanym przystąpienia do postępowania. Powyższe postanowienie stanowiłoby wyrok deklaratywny. W drugim etapie sąd orzekałby o naprawieniu szkody poniesionej przez każdego z uczestników procesu.

Projekt ustawy konsumenckiej

Francuski minister gospodarki i finansów uzyskał zatwierdzenie przez Radę Ministrów w dniu 8 listopada 2006 r. projektu ustawy konsumenckiej. Projekt ustawy konsumenckiej wprowadzał procedurę powództwa zbiorowego przyznanego oficjalnym stowarzyszeniom konsumentów o naprawienie szkody materialnej (do maksymalnej wysokości określonej w dekrecie 2 tys. euro, z wyłączeniem wszelkich szkód fizycznych) oraz usunięcia naruszeń użytkowania spowodowanych całkowitym lub częściowym uchybieniem przez podmiot gospodarczy jego obowiązkom umownym, wynikającym z tego samego rodzaju umowy, której przedmiotem jest sprzedaż towarów lub świadczenie usług. Powództwo to wnoszone do sądu przez stowarzyszenie konsumentów ma na celu uznanie odpowiedzialności podmiotu gospodarczego w stosunku do konsumentów. Konsumenci w okresie trwania postępowania orzekającego w sprawie odpowiedzialności podmiotu gospodarczego korzystaliby z przerwania biegu przedawnienia. Sąd zarządzałby na koszt podmiotu gospodarczego ogłoszenie wszelkimi dostępnymi środkami wyroku stwierdzającego jego odpowiedzialność, aby umożliwić konsumentom powzięcie wiadomości o wydanym wyroku. Sąd wyznaczałby termin, w którym konsumenci mogą wnosić ich roszczenia odszkodowawcze. Konsument, który uważałby, że doznał szkody, mógłby żądać odszkodowania, którego wysokość byłaby ograniczona jak wyżej. Podmiot gospodarczy powinien skierować do konsumenta propozycję odszkodowania lub uzasadnić swoją odmowę. W przypadku braku propozycji, lub gdy jest ona niewystarczająca, sąd mógłby skazać podmiot gospodarczy na karę stanowiącą równowartość 50 proc. maksymalnej wskazanej kwoty. Koncepcja wprowadzenia we Francji mechanizmu zbliżonego do instytucji class action spotkała się z pozytywnym przyjęciem ze strony stowarzyszeń, konsumentów, prawników i sędziów. Niestety, mając na względzie podziały w koalicji rządowej partii UMP oraz bardzo szeroki zakres zmian legislacyjnych, których dotyczył projekt ustawy konsumenckiej, m.in. newralgicznych kwestii reglamentacji wyprzedaży czy bezpłatności oczekiwania na połączenia z infoliniami, projekt został w styczniu 2007 r. skreślony z lutowej agendy parlamentarnej. Wywołało to wyraźnie zadowolenie przedstawicieli przedsiębiorstw francuskich bardzo zaniepokojonych perspektywą sporów z konsumentami oraz oburzenie stowarzyszeń konsumenckich. Nie wiadomo, kiedy i w jakiej postaci projekt ustawy powróci pod obrady parlamentu.