Andrzej Lulka - radca prawny i partner odpowiedzialny za Departament Prawa Nieruchomości w Kancelarii Gide Loyrette Nouel

W dniu 7 sierpnia 2009 roku Prezydent RP podpisał ustawę o zmianie ustawy o księgach wieczystych i hipotece. Ustawa wchodzi w życie po upływie 18 miesięcy od dnia jej ogłoszenia.

Nowelizacja znosi dotychczasowy podział na hipotekę zwykłą i hipotekę kaucyjną, wprowadzając jeden rodzaj hipoteki, którą będzie można zabezpieczyć wierzytelności istniejące, przyszłe i warunkowe do oznaczonej maksymalnie kwoty. W związku z powyższym nie będzie więcej kontrowersji dotyczących zabezpieczania odsetek przez hipotekę, ponieważ jedna hipoteka zabezpieczy także roszczenia o odsetki i przyznane koszty postępowania oraz inne roszczenia o świadczenia uboczne, jeśli nie uległy one przedawnieniu. W aktualnym stanie prawnym do zabezpieczenia wierzytelności głównej i odsetek potrzebne jest ustanowienie zarówno hipoteki zwykłej oraz kaucyjnej, co zwiększa koszty uzyskania kredytu.

Kolejną istotną zmianą wprowadzoną przez ustawę jest możliwość zabezpieczenia hipoteką umowną kilku wierzytelności z różnych stosunków prawnych przysługujących temu samemu wierzycielowi. Natomiast w przypadku, gdy hipoteka zabezpiecza kilka wierzytelności przysługujących innym podmiotom, a służą one sfinansowaniu tego samego przedsięwzięcia, wierzyciele mogą powołać w formie pisemnej administratora hipoteki, którym może być jeden z wierzycieli albo osoba trzecia.

Jeśli hipoteka będzie ustanowiona dla zabezpieczenia wierzytelności przyszłej, a wierzytelność nie powstanie mimo upływu dziesięciu lat od ustanowienia hipoteki, właściciel nieruchomości będzie mógł żądać zniesienia hipoteki za odpowiednim wynagrodzeniem. Należy wskazać, iż co należy rozumieć przez odpowiednie wynagrodzenie, może budzić kontrowersje a także że mogą wystąpić wątpliwości co do klasyfikacji prawnej wierzytelności przyszłych. Może to prowadzić do żądania przez banki dodatkowych zabezpieczeń bądź żądania natychmiastowej spłaty kredytu hipotecznego przed upływem 10-letniego terminu od ustanowienia hipoteki.

Nowelizacja zmienia także system pierwszeństwa hipotek. Dotychczas pierwszeństwo hipotek było ustanawiane według kolejności ich wpisów. W sytuacji, gdy hipoteka została wpisana do księgi wieczystej, jej pozycja mogła zostać zmieniona jedynie za zgodą osoby, na rzecz której hipoteka była już wpisana. Zgodnie z nowelizacją, wraz z wygaśnięciem hipoteki, właściciel nieruchomości będzie miał prawo dysponować zwolnionym miejscem w księdze wieczystej. Będzie możliwe ustanowienie na tym miejscu nowej hipoteki albo przeniesienie którejkolwiek z istniejących hipotek obciążających nieruchomość.