Schedę po zmarłym nabywają osoby wskazane w testamencie lub powołane zgodnie z ustawą. Odpowiedzialność za zobowiązania można ograniczyć poprzez odpowiedni sposób przyjęcia spadku bądź jego odrzucenie

Czy muszę przyjąć dziedziczony majątek

Dostałem spadek po zmarłym dziadku. Obawiam się jednak, że mógł on mieć długi, które znacznie przekraczają wartość pozostawionych rzeczy. Czy mam obowiązek je przyjąć?

Każdy, kto dowiedział się, że dostał spadek, ma kilka możliwości. W pierwszej kolejności można złożyć oświadczenie o jego przyjęciu wprost. Taka decyzja jest równoznaczna z objęciem schedy bez ograniczenia odpowiedzialności za długi spadkodawcy. Wówczas nawet jeżeli zobowiązania znacznie przekraczają wartość otrzymanego majątku, spadkobierca musi je spłacić. Przykładowo, jeżeli czytelnik odziedziczył po dziadku mieszkanie o wartości 100 tys. zł i przyjął spadek wprost, a okaże się, że przed śmiercią pożyczył on od kogoś znacznie wyższą kwotę, to wierzyciel może domagać się od niego spłaty całego długu dziadka. Drugim rozwiązaniem jest złożenie oświadczenia o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza, które pozwala na ograniczenie odpowiedzialności finansowej za ewentualne długi spadkodawcy. Można również złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku albo nie złożyć żadnego oświadczenia.
Podstawa prawna
Art. 1012 i 1015 par. 2 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93 z późn. zm.).

Czy mogę zabezpieczyć się przed długami

Chciałbym przyjąć spadek po ojcu, jednak nie chciałbym znaleźć się w sytuacji, w której musiałbym z własnej kieszeni regulować zobowiązania, o których nie wiem. Czy jest to możliwe?

Pozwala na to instytucja przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Ogranicza ona odpowiedzialność za długi spadkodawcy do wartości otrzymanego po nim majątku. Takie ograniczenie nie będzie miało jednak zastosowania, gdy spadkobierca podstępnie nie poda do spisu inwentarza przedmiotów należących do spadku albo poda do niego nieistniejące długi. Wtedy odpowiada on za nie tak, jakby przyjął spadek wprost. Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza nie oznacza, że wierzyciele mogą prowadzić egzekucję tylko w stosunku do przedmiotów wchodzących w skład schedy. Spadkobierca, który przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza, musi spłacić wszystkie znane mu zobowiązania spadkodawcy, a przede wszystkim te, które zostały ujawnione w inwentarzu. Jeżeli jednak ureguluje długi o wartości stanu czynnego spadku, jest on zwolniony od spłaty nieznanych mu wierzycieli.
Podstawa prawna
Art. 1031 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93 z późn. zm.).

Czy obowiązuje zwolnienie od spłaty zobowiązań

Przyjąłem spadek z dobrodziejstwem inwentarza. Nie obliczyłem jednak dokładnie, czy majątek wystarczy na spłatę wszystkich znanych mi długów. Czy będę zwolniony z ich spłaty?

Spadkobierca, który spłacił wierzytelności o wartości stanu czynnego spadku, wiedząc w chwili jego przyjmowania o istnieniu innych zobowiązań finansowych, musi liczyć się z konsekwencjami. Zgodnie z kodeksem cywilnym ponosi on odpowiedzialność za te długi ponad wartość stanu czynnego spadku. Odpowiedzialność ogranicza się jednakże tylko do takiej wysokości, w jakiej byłby obowiązany je zaspokoić, gdyby spłacał należycie wszystkie długi spadkowe.
Podstawa prawna
Art. 1032 par. 2 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93 z późn. zm.).

Czy mam prawo odrzucić schedę po ojcu

Zostałam powołana do spadku po moim biologicznym ojcu. Nawet go nie znałam. Nie wiem jak wyglądała jego sytuacja finansowa przed śmiercią i nie chcę dziedziczyć majątku po nim, bo miał on też inne dzieci z małżeństwa. Czy mogę zrzec się tego spadku?

W takiej sytuacji można złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku. Spadkobierca, który to zrobił, zostaje wyłączony od dziedziczenia, tak jakby nie dożył otwarcia spadku. Po złożeniu takiego oświadczenia niechciany majątek podlega dziedziczeniu ustawowemu i zostanie podzielony między pozostałych spadkobierców. Spadkobierca ustawowy, który nie chce dziedziczyć po danej osobie, może również jeszcze przed jego śmiercią zrzec się spadku w drodze umowy sporządzonej u notariusza.
Zarówno oświadczenie o przyjęciu, jak i o odrzuceniu spadku powinno być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania. Czynności tej dokonuje się przed sądem rejonowym właściwym dla miejsca zamieszkania lub miejsca pobytu spadkobiercy lub przed notariuszem. Oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku powinno zawierać imię i nazwisko spadkodawcy, datę i miejsce jego śmierci oraz miejsce jego ostatniego zamieszkania. Ponadto trzeba w nim wskazać tytuł powołania do spadku i treść złożonego oświadczenia. Oświadczenie powinno również zawierać wymienienie wszelkich wiadomych składającemu oświadczenie osób należących do kręgu spadkobierców ustawowych, jak również wszelkich testamentów, chociażby składający oświadczenie uważał je za nieważne, oraz danych dotyczących treści i miejsca przechowywania testamentów. Przy oświadczeniu należy złożyć wypis aktu zgonu spadkodawcy albo prawomocne orzeczenie sądowe o uznaniu za zmarłego lub o stwierdzeniu zgonu, jeżeli dowody te nie zostały już poprzednio złożone.
Podstawa prawna
Art. 1015 par. 1 i 1018 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93 z późn. zm.).
Art. 640–641 ustawy z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. 43, poz. 296 z późn. zm.).

Czy mogę nie złożyć oświadczenia

Ponad pół roku temu zmarł mój mąż. Nie złożyłam żadnego oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku. Czy mam do tego prawo?

Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania. Złożenie oświadczenia nie jest więc obowiązkiem spadkobiercy. Zaniechanie w tym zakresie ma jednak swoje konsekwencje prawne. Brak oświadczenia spadkobiercy w powyższym terminie jest jednoznaczny z prostym przyjęciem spadku, co oznacza, że odpowiada on za długi spadkowe. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy spadkobiercą jest osoba niemająca pełnej zdolności do czynności prawnych, co do której istnieje podstawa do jej całkowitego ubezwłasnowolnienia albo osoba prawna. Wtedy brak oświadczenia spadkobiercy w terminie jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza.
Warto przy tym pamiętać jeszcze o jednej regule. Jeżeli jeden ze spadkobierców przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza uważa się, że inni spadkobiercy, posiadający pełną zdolność do czynności prawnych, którzy nie złożyli w ustawowym terminie żadnego oświadczenia w kwestii przyjęcia spadku, również przyjęli go z dobrodziejstwem inwentarza. Nie ma przy tym znaczenia, czy nastąpiło to wskutek odpowiedniego oświadczenia woli, czy też przez niezłożenie takiego oświadczenia przez osobę niemającą pełnej zdolności do czynności prawnych (por. wyrok Sądu Najwyższego z 26 lutego 1970 r., sygn. akt II CR 388/69).
Podstawa prawna
Art. 1015 par. 2 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93 z późn. zm.).

Czy mogę wcześniej zrezygnować ze spadku

Nie chcę dziedziczyć po swoich rodzicach. Czy już za ich życia mogę zrezygnować ze spadku po nich?

Spadkobierca ustawowy może przez umowę z przyszłym spadkodawcą zrzec się dziedziczenia po nim. Umowa taka powinna być zawarta w formie aktu notarialnego. Jednostronne oświadczenie spadkobiercy o zrzeczeniu się dziedziczenia nie ma natomiast znaczenia prawnego.
Zrzeczenie się dziedziczenia obejmuje również zstępnych zrzekającego się (chyba że w umowie postanowiono inaczej). Skutkiem zawarcia takiej umowy u notariusza jest wyłączenie od dziedziczenia zrzekającego się oraz jego zstępnych, których obejmuje zrzeczenie się dziedziczenia. Są oni traktowani tak jakby nie dożyli otwarcia spadku. Jednocześnie możliwe jest ograniczenie zrzeczenia się dziedziczenia tylko do ułamkowej części spadku, mającemu przypaść zrzekającemu na podstawie dziedziczenia ustawowego. Nie jest natomiast dopuszczalne ograniczenie zrzeczenia się dziedziczenia do poszczególnych przedmiotów (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 21 kwietnia 2004 r., sygn. akt III CK 353/02).
W odróżnieniu od odrzucenia spadku, zrzeczenie się dziedziczenia może być uchylone przez umowę między tym, kto zrzekł się dziedziczenia, a tym, po kim się dziedziczenia zrzeczono. Umowa powinna być zawarta w formie aktu notarialnego. Jak orzekł Sąd Najwyższy, spadkobierca ustawowy, który zrzekł się przez umowę z przyszłym spadkodawcą dziedziczenia po nim, może dziedziczyć po tym spadkodawcy na podstawie sporządzonego przez niego testamentu (uchwała Sądu Najwyższego z 15 maja 1972 r., sygn. akt III CZP 26/7).
Podstawa prawna
Art. 1048–1050 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93 z późn. zm.).

Czy wierzyciel może żądać spłaty

Złożyłem oświadczenie o odrzuceniu spadku. Mój wierzyciel stwierdził jednak, że zrobiłem to po to, by uchylić się od spłaty długu. Powiedział, że skieruje sprawę do sądu. Czy ma do tego prawo?

Wierzyciel może uznać, że odrzucenie spadku nastąpiło w celu pokrzywdzenia go przez spadkobiercę. W takiej sytuacji, jeżeli jego wierzytelność istniała w chwili nieprzyjęcia majątku, może żądać, żeby odrzucenie zostało uznane za bezskuteczne w stosunku do niego według przepisów o ochronie wierzycieli w razie niewypłacalności dłużnika. Uznania odrzucenia za bezskuteczne można żądać w ciągu sześciu miesięcy od chwili powzięcia wiadomości o nieprzyjęciu spadku. Nie może to nastąpić jednak później niż przed upływem trzech lat od jego odrzucenia. Rozwiązanie to ma na celu ochronę interesów wierzyciela. Domagając się uznania odrzucenia spadku za bezskuteczne, musi on przede wszystkim wykazać, że w związku ze złożeniem oświadczenia spadkobierca stał się bardziej niewypłacalny niż przed dokonaniem czynności.
Podstawa prawna
Art. 1024 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93 z późn. zm.).