Unikać spłacania zobowiązań można tylko do czasu. Wraz z uzyskaniem tytułu wykonawczego wierzyciel ma prawo zgłosić się do komornika o wyegzekwowanie pieniędzy z majątku dłużnika.



Ten jednak może w pewnych granicach bronić swojego dobytku, wykorzystując przysługujące mu uprawnienia zawarte w przepisach procedury cywilnej. Ma też prawo domagać się ograniczenia egzekucji, a nawet zawieszenia i umorzenia postępowania. Rzeczy znajdujące się w jego mieszkaniu mogą też zostać wyłączone spod zajęcia wówczas, gdy ich rzeczywisty właściciel – osoba trzecia – wystąpi z powództwem przeciwegzekucyjnym.
Dłużnikowi nie wolno natomiast ukrywać majątku, chociażby wynosić z domu cennych przedmiotów na wieść o wszczęciu postępowania egzekucyjnego czy też przenosić ich własność na krewnych, np. w drodze darowizny. W przeciwnym razie naraża się on na postępowanie o wyjawienie majątku, a nowemu właścicielowi kosztowności grozi zarzut bezpodstawnego wzbogacenia.

Nie zabierze pościeli

Nawet jednak wówczas, gdy zajmowany majątek nie wystarczy na pokrycie wszystkich pieniężnych zobowiązań, to niektóre przedmioty nigdy zajęte być nie mogą. Spod egzekucji komorniczej zawsze są wyłączone przedmioty służące prowadzeniu normalnego życia domowego, np. pralka, zmywarka, radio, telewizor, ale już nie np. meble stylowe i antyczne, dywany wełniane, sztućce z metali szlachetnych, porcelana, kryształy, dzieła sztuki czy większe zapasy żywności i opału. Komornik nie może zabrać także pościeli, bielizny, ubrań niezbędnych dla dłużnika i członków jego rodziny.
Egzekucja nie może też uniemożliwiać dłużnikowi możliwości zarobkowania. Dlatego nie może być prowadzona z takich rzeczy, jak strój potrzebny do pełnienia służby lub wykonywania zawodu i nauki, ale także z narzędzi i innych przedmiotów, niezbędnych do wykonywania osobistej pracy zarobkowej. Zakaz dotyczy też surowców w ilości potrzebnej do prowadzonej przez dłużnika produkcji – powinno ich starczyć co najmniej na tydzień. O tym, które narzędzia i przedmioty nie mogą zostać zajęte, powinny więc decydować każdorazowo rodzaj wykonywanej pracy oraz kwalifikacje dłużnika.
Jednak z katalogu tych ograniczeń zostały wyłączone pojazdy mechaniczne. Samochód podlega więc egzekucji niezależnie od tego, że służy np. do dojeżdżania do pracy.
Czynnościom komorniczym nie podlegają natomiast rzeczy ze sfery symboliki: odznaczenia, przedmioty służące do wykonywania praktyk religijnych (nie ma znaczenia ich wartość artystyczna lub majątkowa) oraz codziennego użytku, które można sprzedać tylko znacznie poniżej ich wartości, a dla dłużnika mają znaczną wartość użytkową. To samo dotyczy produktów leczniczych i pewnych kwot gotówki. Gdy zatem dłużnik otrzymuje stałą pensję, to komornik nie może mu zabrać kwoty odpowiedniej za czas do najbliższego terminu wypłaty. Ustalając jej wysokość przyjmuje się 1/30 pensji za każdy dzień. Zaś w pozostałych przypadkach musi pozostawić mu pieniądze niezbędne dla utrzymania przez dwa tygodnie dla niego oraz rodziny. O tym, jaka kwota pozostanie w tym przypadku wolna od zajęcia, decyduje sam organ egzekucyjny.
Ograniczenia egzekucji dotyczą również inwentarza hodowanego przez dłużnika: komornik nie może więc pozbawić zadłużonego gospodarza jednej krowy lub dwóch kóz, albo trzech owiec (wraz z zapasem paszy i ściółki do najbliższych zbiorów), które są potrzebne do wyżywienia jego i członków rodziny będących na jego utrzymaniu.
Inaczej sytuacja dłużnika wygląda wówczas, gdy jest prowadzona egzekucja świadczeń niepieniężnych, która w dodatku ma polegać na odebraniu konkretnych przedmiotów. Wtedy takie ograniczenia, które wiążą komornika egzekwującego świadczenia pieniężne, nie są możliwe. Szczególnie gdy zwrotowi podlegać ma przedmiot ujęty w katalogu ograniczeń.

Skarga i zażalenie

W razie naruszenia przez komornika przepisów dotyczących ograniczenia egzekucji bądź odmowy dokonania zajęcia konkretnej rzeczy z majątku dłużnika stronom przysługuje skarga na jego czynności do sądu rejonowego.
Należy ją wnieść w ciągu tygodnia od dokonania (lub odmowy) czynności. Termin ten obowiązuje osoby, których prawo zostało przez komornika naruszone lub zagrożone, a były obecne podczas czynności albo chociaż zostały zawiadomione o jej terminie. Natomiast w pozostałych przypadkach termin tygodniowy biegnie od dnia zawiadomienia o jej dokonaniu. W razie braku zawiadomienia liczony jest zaś od dnia, w którym skarżący dowiedział się o dokonaniu czynności.
Skargę należy wnieść do sądu, przy którym działa komornik. Gdy zaś egzekucję prowadzi wybrany przez wierzyciela komornik poza właściwością ogólną, to wówczas skargę rozpoznaje sąd, który byłby właściwy według zasad ogólnych.
Zarzuty takie należy sformułować na piśmie, które winno spełniać wymogi pisma procesowego. Skarżący się musi więc:

określić konkretną czynność, którą komornik wykonał albo której zaniechał (np. zajął pościel, a nie wolno mu było tego zrobić), zawnioskować o zmianę, uchylenie albo dokonanie czynności, wskazać, jaki ma interes prawny w zaskarżeniu czynności lub w zaskarżeniu zaniechania komornika (ten wymóg podniósł Sąd Najwyższy w uchwale z 28 lutego 1992 r. w sprawie sygn. akt III CZP 5/92), uzasadnić skargę.

Skargę opiera się więc na wadach procedury związanej z wykonaną lub zaniechaną czynnością, natomiast nie podnosi się w niej zarzutów materialno-prawnych, dotyczących tego, czy samo zadłużenie istnieje i może być egzekwowane.
Odpis skargi sąd przesyła komornikowi, który w ciągu trzech dni na piśmie musi uzasadnić swoje postępowanie, wyjaśnić dokonanie zaskarżonej czynności lub wskazać przyczyny jej zaniechania. Takie wyjaśnienie przekazuje następnie wraz z aktami sprawy do tego sądu, do którego skarga została wniesiona.
Komornik może też skargę w całości uwzględnić. Wtedy zawiadamia o tym sąd, skarżącego i zainteresowanych, których uwzględnienie skargi dotyczy.

Zwolnienie od egzekucji

Zdarza się również, że w mieszkaniu dłużnika, w momencie dokonywania zajęcia przez komornika znajdują się rzeczy należące do innej osoby (np. wypożyczony komputer lub cenny obraz, oddany na przechowanie przez sąsiadów przebywających na urlopie).
Gdy prowadzący egzekucję komornik zajmie taką rzecz nienależącą do dłużnika, wówczas właściciel (niebędący stroną toczącego się postępowania), którego prawa zostały w ten sposób naruszone, może wnieść powództwo i domagać się zwolnienia zajętego przedmiotu spod egzekucji. Powinien to zrobić w ciągu miesiąca od dnia, w którym dowiedział się o naruszeniu swojej własności. Takie powództwo wytacza przeciwko wierzycielowi, na rzecz którego toczy się postępowanie. Gdyby jednak dłużnik twierdził, że zajęty przedmiot stanowi jego własność, czyli zaprzeczał prawom osoby wnoszącej pozew, to wówczas powództwo należy wytoczyć również przeciwko dłużnikowi.
W pozwie nie kwestionuje się więc tytułu wykonawczego przysługującego wierzycielowi, lecz jedynie sprzeciwia się objęciu egzekucją konkretnego przedmiotu. W sprawie wytaczania w takich przypadkach powództwa wypowiadał się też Sąd Najwyższy. Przykładowo w wyroku z 17 kwietnia 2002 r. (sygn. akt IV CKN 986/00) stwierdził, że takiej ochronie podlega też m.in. prawo własności i współwłasności, a także użytkowanie ruchomości i praw.
Zakazów dotyczących przedmiotów, które nie podlegają egzekucji komorniczej, nie może zniwelować nawet sam dłużnik. Nieważne będzie więc jego porozumienie z wierzycielem, że zaspokoi jego roszczenia np. przekazując komornikowi rzeczy niezbędne jego rodzinie do normalnego utrzymania
Podstawa prawna Art. 829, 840, 841 ustawy z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. nr 43, poz. 296 z późn. zm.).

Czy zaniechanie czynności świadczy o bezczynności komornika

Komornik prowadzi postępowanie w sposób opieszały, co umożliwia dłużnikowi obracanie pieniędzmi, które już dawno powinien zwrócić wierzycielowi. Co więcej, podejmuje on też próby wyprowadzenia majątku z firmy. W tej sytuacji wierzyciel powinien wnieść skargę na bezczynność komornika. Opieszałe prowadzenie egzekucji lub niepodejmowanie czynności, czego efektem jest przewlekłość postępowania, uzasadnia skargę do prezesa sądu, przy którym on działa, albo do organów samorządu komorniczego. I nie jest to równoznaczne z zaniechaniem czynności. Zaniechaniem takim może być np. brak zawiadomienia dłużnika o wszczęciu egzekucji albo niewydanie z urzędu postanowienia o jej umorzeniu.

Wzór pozwu

Warszawa, 27 sierpnia 2013 r.

Do Sądu Rejonowego

dla m.in. Warszawy

V Wydział Cywilny

Powód: Władysław Mąka, stolarz

zam. w Warszawie, ul. Małopolska 17 m. 22

Nr PESEL 60010203118

Pozwany: Franciszek Bąk, malarz,

zam. w Warszawie, ul. Starowiślna 18 m. 72

Nr PESEL 66020403222

Wartość przedmiotu

sporu: 15 000 zł

Pozew o zwolnienie od egzekucji

Wnoszę o:

1) zwolnienie od egzekucji kompletu mebli Wypoczynek zajętego u pozwanego Franciszka Bąka przez komornika Gniewomira Sępa 22 sierpnia 2013 r. podczas prowadzonego postępowania egzekucyjnego w sprawie egzekucyjnej Ireneusza Kota przeciwko pozwanemu Franciszkowi Bąkowi, sygn. akt Km 158/13

2) zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów procesu według norm przepisanych.

Ponadto wnoszę o:

3) przeprowadzenie sprawy także w nieobecności powoda.

Na wniosek Ireneusza Kota komornik Gniewomir Sęp działający w okręgu Sądu Rejonowego dla m.st. Warszawy wszczął w dniu 22 sierpnia 2013 r. egzekucję przez zajęcie ruchomości znajdujących się w mieszkaniu pozwanego Franciszka Bąka w Warszawie, przy ul. Starowiślnej 18 m. 72

Dowód: akta komornika sygn. Km 158/13.

Wśród zajętych rzeczy znajdował się komplet mebli Wypoczynek, zakupiony przez pozwanego od powoda 5 sierpnia 2013 r. Pozwany nie nabył go jeszcze do tej pory na własność, bo nie zapłacił ustalonej przez strony ceny w umowie kupna-sprzedaży z 5 sierpnia 2013 r. Miał ją uiścić dopiero 31 sierpnia 2013 r. Z umowy wynika, że do czasu uiszczenia ceny komplet mebli Wypoczynek stanowi własność powoda.

Dowód: umowa z 5 sierpnia 2013 r.

Z uwagi na powyższe powództwo jest uzasadnione.

Władysław Mąka

(własnoręczny podpis)

Załączniki:

1) umowa z 5 sierpnia 2013 r.

2) odpis pozwu i załącznika