Przedsiębiorca, który chce skutecznie chronić wytwarzane przez siebie unikalne towary, powinien zgłosić się do Urzędu Patentowego RP. Dzięki ochronie może pociągnąć konkurenta do odpowiedzialności cywilnej i karnej.
Patenty są udzielane jedynie na towary, które zgodnie z przepisami prawa własności przemysłowej mogą być potraktowane jako wynalazki. Muszą więc być nowe, mieć odpowiedni poziom wynalazczy oraz nadawać się do przemysłowego stosowania. Jeżeli system antywłamaniowy do domów czy zabezpieczeń pojazdów lub kask motocyklowy wymyślony przez przedsiębiorcę spełnia powyższe wymagania, jak najbardziej kwalifikuje się do objęcia ochroną patentową.

Co jest wynalazkiem

Wynalazek uważa się za nowy tylko wówczas, gdy nie jest on częścią stanu techniki (wszystko to, co przed datą, według której oznacza się pierwszeństwo do uzyskania patentu, zostało udostępnione do wiadomości powszechnej). Drugim kryterium jest posiadanie odpowiedniego poziomu wynalazczego. Będzie on zachowany, jeśli w sposób oczywisty wynaleziony produkt nie wynika ze stanu techniki. Wynalazek uważany jest dodatkowo za nadający się do przemysłowego stosowania, jeżeli według wynalazku może być uzyskiwany wytwór lub wykorzystany sposób w jakiejkolwiek działalności przemysłowej.
Przedsiębiorcy muszą pamiętać, że nie można uzyskać patentu na wynalazki, których wykorzystanie byłoby sprzeczne z porządkiem publicznym lub dobrymi obyczajami. Takiej ochrony nie uzyskają też nowe odmiany roślin lub rasy zwierząt oraz czysto biologiczne sposoby hodowli roślin lub zwierząt. Podobnie będzie ze sposobami leczenia ludzi i zwierząt metodami chirurgicznymi lub terapeutycznymi oraz sposobami stosowanej na nich diagnostyki (nie dotyczy to produktów, a w szczególności substancji lub mieszanin stosowanych w diagnostyce lub leczeniu).

Prawo do ochrony

Prawo do uzyskania patentu na wynalazek przysługuje przedsiębiorcy, który jest jego twórcą (jeżeli jest współtwórcą, prawo to przysługuje mu wspólnie z innymi osobami). Inaczej będzie w przypadku, gdy innowacyjne rozwiązanie zostanie opracowane przez pracownika firmy. W przypadku gdy strony nie ustalą inaczej, prawo do patentu na wynalazek dokonany przez pracownika w wyniku obowiązków ze stosunku pracy albo realizacji innej umowy przysługuje bowiem pracodawcy lub zamawiającemu.
Zgłoszenia wynalazku polega na wniesieniu do Urzędu Patentowego podania o udzielenie patentu, opisu wynalazku, zastrzeżeń patentowych oraz skrótu opisu, a w razie potrzeby – rysunków. Po zbadaniu, że wszystkie wymogi formalne zgłoszenia zostały spełnione (w tym wniesiono konieczne opłaty), Urząd Patentowy podejmuje decyzję o wszczęciu postępowania oraz o badaniu zgłoszonego rozwiązania.
Udzielona ochrona patentowa trwa dwadzieścia lat od daty dokonania zgłoszenia wynalazku.

Koszty postępowania

Osoba zgłaszająca wynalazek ponosi jednorazową opłatę za jego zgłoszenie w wysokości 550 zł. Dodatkowo zgłaszający musi ponieść wiele innych opłat (np. za dodatkowe strony opisu wynalazku, za publikację informacji dotyczących patentu), które w sumie mogą sięgnąć co najmniej kilkuset złotych.
Po uzyskaniu ochrony konieczne jest także wnoszenie opłat okresowych za utrzymanie ochrony wynalazku: początkowo jest to 480 zł za pierwsze trzy lata ochrony, a następnie od czwartego roku ochrony wynalazku narastająco w wysokości od 250 zł aż do 1550 zł za ostatni – dwudziesty rok ochrony. Szczegółowe zasady ponoszenia opłat określają przepisy rozporządzenia Rady Ministrw z 29 sierpnia 2001 r. w sprawie opłat związanych z ochroną wynalazków, wzorów użytkowych, wzorów przemysłowych, znaków towarowych, oznaczeń geograficznych i topografii układów scalonych (Dz.U. nr 90, poz. 1000 z późn.zm.).

Naruszenie patentu

Przedsiębiorca uprawniony z patentu może m.in. zakazać osobie trzeciej, niemającej jego zgody, korzystania z wynalazku w sposób zarobkowy lub zawodowy polegający przykładowo na wytwarzaniu, używaniu, oferowaniu, wprowadzaniu do obrotu lub importowaniu dla tych celów produktu będącego przedmiotem wynalazku. Ponadto jeśli patent został naruszony, można żądać zaniechania naruszania, wydania bezpodstawnie uzyskanych korzyści, a w razie zawinionego naruszenia – również naprawienia wyrządzonej szkody: albo poprzez zapłatę sumy pieniężnej w wysokości odpowiadającej opłacie licencyjnej, albo innego stosownego wynagrodzenia. Co ważne, nawet nieumyślne wkraczanie w zakres zarejestrowanego patentu nie zwalnia z obowiązku wydania korzyści.
To jednak tylko roszczenia, których przedsiębiorca może dochodzić na drodze cywilnej. Nieuczciwy konkurent może zostać także pociągnięty do odpowiedzialności karnej. Każdy, kto nie będąc uprawnionym do uzyskania patentu, zgłasza cudzy wynalazek do urzędu, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat dwóch. Tej samej karze podlega, kto ujawnia uzyskaną informację o cudzym wynalazku i w ten sposób uniemożliwia uzyskanie patentu (nieumyślne ujawnianie jest karane tylko grzywną). Ściganie sprawców przestępstw w powyższych sytuacjach następuje na wniosek pokrzywdzonego przedsiębiorcy. Naruszający prawo konkurent nie będzie więc ukarany, jeżeli producent nie zgłosi się sam do prokuratury lub na policję.

Wzór podania dotyczącego zgłoszenia

URZĄD PATENTOWY

RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

00-950 Warszawa,

al. Niepodległości 188/192

Skr. poczt. 203

PODANIE

ZGŁASZAJĄCY:

Jan Kowalski, ul. Długa 7, 01–122 Warszawa

Numer identyfikacji podatkowej NIP8243345687

Numer ewidencyjny PESEL*56121245678

Numer identyfikacyjny REGON*

PEŁNOMOCNIK:

Paweł Nowak, ul. Poprzeczna 8, 01–123 Warszawa

Wnoszę o udzielenie: patentu na wynalazek

pod tytułem Mikroprocesowy system kontroli trakcji układu hamulcowego

Oświadczenie o korzystaniu z pierwszeństwa:

Data zgłoszenia

(data miejsce)

Kraj zgłoszenia

(wystawienia i kraj wystawy)

Numer zgłoszenia

(nazwa wystawy)

SPIS ZAŁĄCZONYCH DOKUMENTÓW

1. Opis wynalazku w trzech egzemplarzach po 20 arkuszy każdy

2. Zastrzeżenia w trzech egzemplarzach po 10 arkuszy każdy

3. Skrót w dwóch egzemplarzach

4. Rysunek w trzech egzemplarzach po 5 arkuszy każdy

5. Dowód wniesienia opłaty za zgłoszenie, jeżeli opłata została uiszczona;

Oświadczenie na podstawie art. 45 ust. 2 ustawy – Prawo własności przemysłowej:

Zgadzam(y) się na udostępnienie przez Urząd Patentowy osobom trzecim informacji o dokonaniu zgłoszenia

z ujawnieniem numeru, daty zgłoszenia, tytułu zgłoszenia oraz zgłaszającego.

(podpis zgłaszającego lub pełnomocnika)

PRZYKŁADY

1 Pracownik ma prawo do wynagrodzenia

W trakcie zatrudnienia u jednego z dużych przedsiębiorców branży chemicznej czytelnik opracował rewelacyjną substancję pozwalającą na lepsze utwardzanie asfaltu. Jest ona teraz przedmiotem zgłoszenia do urzędu patentowego. Autor wynalazku może się jednak domagać od pracodawcy udziału w korzyściach finansowych, jakie ten czerpie z jego twórczości.

Prawo do uzyskania patentu na wynalazek, prawa ochronnego na wzór użytkowy lub prawa z rejestracji wzoru przemysłowego co do zasady przysługuje twórcy. Bardzo często jest nim jednak osoba, która opracowała taki wynalazek lub wzr w ramach obowiązków pracowniczych. W razie dokonania wynalazku, wzoru użytkowego lub wzoru przemysłowego w wyniku wykonywania przez twórcę obowiązków ze stosunku pracy prawo do uzyskania patentu lub prawa ochronnego przysługuje pracodawcy, chyba że strony inaczej się umówiły. Ustawa chroni jednak interesy pracownika – twórcy wynalazku lub wzoru, ponieważ przysługuje mu prawo do wynagrodzenia za korzystanie z tego wynalazku, wzoru użytkowego albo wzoru przemysłowego przez przedsiębiorcę (tu również pracownik może jednak inaczej umówić się z pracodawcą). Natomiast uprawnienia majątkowe autora znaku towarowego, jeżeli ten znak spełnia przesłanki uznania go za utwór w rozumieniu ustawy o prawie autorskim, należy rozpatrywać na gruncie tej ustawy. Kwestię udziału autora w korzyściach należy wówczas osobno uregulować w umowie o pracę.

2 Można uzyskać zwolnienie z opłaty

Syn czytelnika stworzył bardzo dobry system antywłamaniowy. Niestety nie posiada on funduszy na opłacenie procedur związanych z uzyskaniem patentu. Przy tym ustawa – Prawo własności przemysłowej nie przewiduje całkowitego zwolnienia od opłaty za zgłoszenie wynalazku.

Zgodnie z jej przepisami w przypadku gdy zgłaszający wykaże, że nie jest w stanie ponieść w pełnej wysokości opłaty za zgłoszenie, Urząd Patentowy zwalnia go jednak częściowo od tej opłaty (maksymalnie do 70 proc.). Warunkiem koniecznym rozpatrzenia przez Urząd wniosku o częściowe zwolnienie od opłaty za zgłoszenie jest nadesłanie na formularzu urzędowym oświadczenia o stanie rodzinnym i dochodach członków rodziny zgłaszającego.

KROK PO KROKU

Aby opatentować wynalazek należy

1 Zapoznać się z podstawowymi informacjami o ochronie prawnej wynalazków i wzorów użytkowych dostępnych na stronach internetowych Urzędu Patentowego RP – www.uprp.pl.

2 Sprawdzić, czy pomysł do opatentowania nie narusza praw wyłącznych (np. w bazach danych Urzędu Patentowego RP lub zbiorach literatury patentowej w Bibliotece UPRP).

3 Dokonać zgłoszenia. Zgłoszenia wynalazku lub wzoru użytkowego dokonuje się przez wniesienie do Urzędu Patentowego podania wraz z opisem rozwiązania, zastrzeżeniami patentowymi lub ochronnymi, skrótem opisu i rysunkami.

4 Wypełnić formularz podania o udzielenie patentu na wynalazek.

5 Wnieść opłatę za zgłoszenie na konto Urzędu Patentowego RP.

Podstawa prawna

Ustawa z 30 czerwca 2000 r. – Prawo własności przemysłowej (Dz.U. z 2003 r. nr 119, poz. 1117 z późn. zm.). Rozporządzenie prezesa Rady Ministrów z 17 września 2001 r. w sprawie dokonywania i rozpatrywania zgłoszeń wynalazków i wzorów użytkowych (Dz.U. nr 102, poz. 1119 z późn. zm.).