Przepisy ustawy – Prawo budowlane (t.j. Dz.U. z 2010 r. nr 243, poz. 1623 z późn. zm. – dalej p.b.) wiążą zawiadomienie o zakończeniu budowy lub złożenie wniosku o pozwolenie na użytkowanie z zakończeniem inwestycji w całości, tzn. z wykonaniem w całości decyzji o pozwoleniu na budowę. Jednak ustawodawca przewidział także pewne wyjątki od tej reguły.
Zgodnie z generalną zasadą do użytkowania obiektu budowlanego, na którego budowę jest wymagane pozwolenie, można przystąpić, z zastrzeżeniem art. 55 i 57 p.b., po zawiadomieniu właściwego organu nadzoru budowlanego o zakończeniu budowy, jeżeli organ ten w terminie 21 dni od doręczenia zawiadomienia nie zgłosi sprzeciwu w drodze decyzji (art. 54 p.b.). Przystąpienie do użytkowania obiektu z pominięciem właściwego trybu jest naruszeniem prawa. W takich przypadkach organ wymierza karę z tytułu nielegalnego użytkowania obiektu budowlanego (art. 57 ust. 7 p.b.).
W myśl art. 55 pkt 3 p.b., jeżeli przystąpienie do użytkowania ma nastąpić przed wykonaniem wszystkich robót budowlanych, należy uzyskać decyzję o pozwoleniu na użytkowanie. Unormowanie to dotyczy sytuacji, gdy zamierzenie inwestycyjne nie jest zakończone, zaś do wykonania pozostały roboty budowlane, bez zrealizowania których całość zamierzenia nie może funkcjonować zgodnie z przeznaczeniem określonym w pozwoleniu na budowę, natomiast część inwestycji oddawana do użytkowania może funkcjonować samodzielnie. Przepis ten ma zastosowanie zarówno wobec inwestycji wieloobiektowych, gdy inwestor zamierza oddać do użytkowania tylko niektóre z planowanych obiektów, jak i inwestycji jednoobiektowych. W tym ostatnim przypadku umożliwia otrzymanie pozwolenia na użytkowanie obiektu, chociaż do wykonania pozostały pewne roboty budowlane.
Jeśli pozwolenie na budowę obejmuje kilka obiektów, inwestor ma możliwość zrealizowania i oddania do użytkowania tylko jednego z nich. Dla tego obiektu może zostać wydana decyzja o pozwoleniu na użytkowanie na podstawie art. 59 ust. 1 w zw. z art. 55 pkt 3 p.b. W takiej sytuacji przed wydaniem decyzji organ przeprowadza obowiązkową kontrolę określoną w art. 59a ust. 2 p.b., w zakresie dotyczącym zakończonej części inwestycji. W jej wyniku wydaje pozwolenie na użytkowanie, które dotyczy tylko określonej części inwestycji. Na pozostałą do wykonania część inwestor będzie musiał uzyskać decyzję o pozwoleniu na użytkowanie lub dokonać zawiadomienia (w zależności od tego, czy spełnione są przesłanki art. 54, czy art. 55 p.b.).
Możliwe jest także wcześniejsze oddawanie do użytkowania inwestycji, w których do wykonania pozostały pewne roboty wykończeniowe lub inne związane z obiektem (z wyjątkiem instalacji i urządzeń służących ochronie środowiska, których wykonanie jest niezbędne przed przystąpieniem do użytkowania obiektu lub wystąpieniem z wnioskiem o pozwolenie na użytkowanie). W tej sytuacji zastosowanie ma przepis art. 59 ust. 3 p.b., który pozwala na wydanie decyzji o pozwoleniu na użytkowanie obiektu, który może samodzielnie funkcjonować i jest możliwe właściwe z niego korzystanie. Zakres niewykonanych robót budowlanych może obejmować takie roboty, objęte pozwoleniem na budowę, bez zrealizowania których obiekt może funkcjonować zgodnie z przeznaczeniem.
W wydanym po przeprowadzeniu kontroli obowiązkowej pozwoleniu na użytkowanie organ może określić termin wykonania niewykonanych robót budowlanych. Inwestor jest obowiązany wówczas zawiadomić organ o wykonaniu robót budowlanych prowadzonych po przystąpieniu do użytkowania obiektu budowlanego, na podstawie uzyskanego pozwolenia na użytkowanie.

Główny Urząd Nadzoru Budowlanego