Sąd powinien mieć większą rolę w postępowaniu przygotowawczym. W ten sposób wzmocniona zostanie gwarancja ochrony praw jednostki, a organy prowadzące postępowanie zostaną zmuszone do poszanowania praworządności. Taki cel przyświeca przynajmniej autorom projektu zmian w kodeksie postępowania karnego oraz ustawie – Prawo o ustroju sądów powszechnych, którego pierwsze czytanie odbędzie się dzisiaj w Sejmie.
Wśród zmian zaproponowanych przez posłów Ruchu Palikota najważniejsza dotyczy wprowadzenia instytucji sędziego do spraw postępowania przygotowawczego (sędzia śledczy). Zgodnie z dodanym art. 27a k.p.k. ma być on powołany do kontroli legalności działania organów prowadzących postępowanie przygotowawcze oraz do utrwalania niektórych dowodów dla sądu.
Będzie również decydować w sprawach dotyczących ograniczenia wolności i praw majątkowych obywateli (o tymczasowym aresztowaniu, umieszczeniu w zakładzie psychiatrycznym w celu przeprowadzenia obserwacji oraz zastosowaniu podsłuchu i zabezpieczeniu majątkowym powyżej 30 tys. zł).
Wśród jego zadań znaleźć mają się także te dotyczące rozpatrywania zażaleń na czynności prokuratora lub policji, prowadzących postępowanie przygotowawcze.
Zgodnie z projektem sędziowie śledczy mają się rekrutować spośród sędziów sądów okręgowych, co ma gwarantować, że każde postępowanie prowadzone będzie przez osobę mającą odpowiednie doświadczenie orzecznicze. Zdaniem Krajowej Rady Sądownictwa obecne warunki kadrowe w sądach mogą jednak utrudnić sprawne funkcjonowanie wydziałów karnych, jeśli nowela weszłaby w życie.
– Obsada wydziału postępowania przygotowawczego z pewnością ujemnie wpłynie na sprawność postępowań w sprawach karnych rozpoznawanych w I i II instancji z uwagi na przesunięcia sędziów orzekających do nowych wydziałów.
Należy więc uwzględnić konieczność wzmocnienia kadrowego sądów poprzez przyznanie dodatkowych etatów orzeczniczych, asystenckich i urzędniczych – podkreśla Antoni Górski, sędzia Sądu Najwyższego i przewodniczący KRS, w uwagach do projektu.
Druga istotna zmiana forsowana w projekcie, który powstał pod kierownictwem prof. Piotra Kruszyńskiego, dotyczy możliwości oportunistycznego umorzenia postępowania w oparciu o przesłankę interesu publicznego.
Zgodnie z projektowanym brzmieniem art. 11a postępowanie w sprawie m.in. o występek zagrożony karą pozbawienia wolności do lat 3 będzie można umorzyć za zgodą pokrzywdzonego, jeżeli skazanie oskarżonego byłoby oczywiście niecelowe ze względu na interes publiczny.

Etap legislacyjny
Projekt przed pierwszym czytaniem