Gmina może wystąpić do właściciela działki o wniesienie opłaty w ciągu 5 lat od dnia, w którym plan miejscowy stały się obowiązujący.
Zasadą jest, że ustalenie przeznaczenia terenu, rozmieszczenie inwestycji celu publicznego oraz określenie sposobów zagospodarowania i warunków zabudowy terenu następują w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego.
Co istotne, wejście w życie nowego planu miejscowego powoduje utratę mocy obowiązującej przez inne plany odnoszące się do objętego nim terenu. Natomiast utrata mocy obowiązującej planu miejscowego nie powoduje co do zasady wygaśnięcia decyzji administracyjnych wydanych na jego podstawie.
Zatem tereny, których przeznaczenie zmienia plan miejscowy, mogą być wykorzystywane w dotychczasowy sposób do czasu ich zagospodarowania zgodnie z planem, chyba że w planie ustalono inny sposób ich tymczasowego zagospodarowania.
Warto pamiętać, że w przypadku gdy nowo uchwalony plan miejscowy albo zmiana dotychczasowego planu powodują, że korzystanie z nieruchomości lub jej części w dotychczasowy sposób stało się niemożliwe bądź istotnie ograniczone – wówczas właściciel albo użytkownik wieczysty działki może żądać od gminy odszkodowania za poniesioną szkodę.
W grę wchodzi też wykupienie przez gminę nieruchomości lub jej części, jeżeli gmina nie zaoferuje gruntu zamiennego.

Jednorazowa danina publicznoprawna

Opłata planistyczna, zwana też rentą planistyczną, jest obowiązkową daniną publicznoprawną płaconą jednorazowo przez właściciela nieruchomości na rzecz gminy. Chodzi o sytuację, gdy na skutek uchwalenia albo zmiany planu miejscowego wartość gruntu wzrosła, a właściciel lub użytkownik wieczysty chce tę ziemię sprzedać.
Musi wówczas zapłacić rentę planistyczną uchwaloną przez radę gminy.

Każdy ma prawo wglądu do studium lub planu miejscowego oraz otrzymania z nich wypisów i wyrysów
Opłaty planistycznej z tytułu wzrostu wartości nieruchomości nie pobiera się jednak, gdy jej stawka procentowa nie została określona w uchwale rady gminy.
Podstawą do pobierania renty planistycznej jest każde zbycie własności nieruchomości, zarówno odpłatne, jak i nieodpłatne (np. darowizna)
Gmina nie może jednak żądać daniny, jeśli w nowo uchwalonym planie przeznaczenie nieruchomości jest takie samo jak w planie poprzednio obowiązującym, choćby była między nimi przerwa (wyrok TK z 9 lutego 2010 r., sygn. akt P 58/08).


Co istotne – renty planistycznej nie pobiera się jednak w przypadku wzrostu wartości nieruchomości, spowodowanego wydaniem decyzji o warunkach zabudowy albo decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego, w przypadku braku planu.
Rentę planistyczną pobiera wójt, burmistrz albo prezydent miasta. Natomiast obowiązek zapłaty stwierdza się w drodze decyzji administracyjnej wydanej po przeprowadzeniu odpowiedniego postępowania.
Jej celem jest przede wszystkim rekompensowanie gminom wydatków związanych z uchwaleniem miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. O wysokości rozstrzyga zaś uchwała rady gminy wprowadzająca nowy plan miejscowy lub zmieniająca plan dotychczasowy.
Określa się ją procentowo w stosunku do wzrostu wartości nieruchomości, w wysokości jednak nie większej niż 30 proc. tego wzrostu.



O sprzedaży działek informują notariusze

Informacje o działkach zbywanych w danej miejscowości i okolicach, na podstawie których ustalana jest renta planistyczna w konkretnych przypadkach, wójtowie, burmistrzowie oraz prezydenci miast otrzymują od notariuszy sporządzających umowy sprzedaży tych nieruchomości.
To notariusz jest zobowiązany przesłać organom wykonawczym miast wypisy aktów notarialnych dokumentujących sprzedaż określonego gruntu w terminie 7 dni od dnia ich sporządzenia.
W efekcie ustalenie opłaty planistycznej następuje w drodze decyzji wydanej bezzwłocznie po otrzymaniu przez wójta, burmistrza albo prezydenta miasta przedmiotowego wypisu.

Rentę planistyczną pobiera się nie tylko w przypadku sprzedaży całej nieruchomości, lecz także w przypadku sprzedaży jej części

Zatem to nie sprzedający nieruchomość muszą informować o tym gminy. Jednak niejednokrotnie nie zdają sobie oni również sprawy z ciążącego na nich obowiązku zapłaty renty planistycznej.
Aby jednak uniknąć nieprzyjemnego zaskoczenia, właściciel nieruchomości może z własnej inicjatywy, i to przed dokonaniem sprzedaży gruntu, wystąpić do gminy o ustalenie renty planistycznej, aby po ewentualnej sprzedaży wysokość tej renty nie była dla niego zbyt dużym wydatkiem.
Gmina w takim przypadku ma obowiązek udzielenia właścicielowi żądanej informacji.
Warto wiedzieć również, że analogiczny mechanizm działa również w drugą stronę: w przypadku gdy na skutek uchwalenia lub zmiany planu miejscowego wartość nieruchomości ulega obniżeniu, właściciel, który ją sprzedaje, może żądać od gminy odszkodowania równego obniżeniu wartości działki.
Roszczenia w tym zakresie można zgłaszać również w terminie 5 lat od dnia, w którym plan miejscowy albo jego zmiana stały się obowiązujące.

Podstawa prawna
Ustawa z 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. z 2003 r. nr 80, poz. 717 ze zm.).