Trybunał Konstytucyjny zajmie się skargą kasacyjną dotyczącą przepisów ustawy z 15 grudnia 2006 r. o ochronie praw lokatorów wprowadzających kryteria podwyższania czynszów. TK orzeknie, czy ustawodawca po raz kolejny uchwalił przepisy, które godzą w ustawę zasadniczą.
Zgodnie ze stanowiskiem zaprezentowanym przez Sejm oraz prokuratora generalnego są one niekonstytucyjne i działają wstecz.
Punktem wyjścia skargi konstytucyjnej był wniosek spółki Inbal. Jest ona właścicielem budynku wynajmowanego częściowo osobom fizycznym. W październiku 2006 roku spółka wypowiedziała lokatorom wysokość dotychczasowych czynszów, podwyższając je odpowiednio z 596,60 i 597 zł do 800 i 980 zł. Podwyżkę uzasadniała wyrównaniem stawek do poziomu rynkowego.
Nowe opłaty zostały zakwestionowane przez najemców. Wnieśli oni do sądu pozew o ustalenie, że podwyżka jest niezasadna.
W czasie trwania procesu weszła w życie (1 stycznia 2007 r.) nowelizacja ustawy o ochronie praw lokatorów. Zgodnie z jej postanowieniami do spraw wszczętych wcześniej (ale jeszcze niezakończonych) dotyczących ustalenia przez sąd, czy podwyżka czynszu albo innych opłat za używanie lokalu jest niezasadna, należy stosować już nowe przepisy. Dla stron sporu oznaczało to, że sąd w wyroku musi uwzględnić nowe postanowienia art. 8a ust. 4a i 4b u.o.p.l. Wprowadziły one nowe, wcześniej nieznane ustawodawstwu, kryteria określające zasadność podniesienia czynszów. Zostały one związane m.in. z określonym ustawą odsetkiem nakładów poniesionych przez właściciela na budowę lokalu.
Sądy orzekające w tej sprawie zastosowały więc nowe przepisy i uznały pisma firmy Inbal w sprawie podniesienia czynszów za nieważne.
Skarżąca spółka uznała, że regulacja ta podważyła zasady zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa, niedziałania prawa wstecz oraz ochrony praw nabytych. Złożyła więc skargę kasacyjną do TK.
Do tego stanowiska przychylił się prokurator generalny. Podkreślał, że właściciel nieruchomości powinien mieć prawo do pobierania pożytków z nieruchomości w postaci czynszu, a także do wypowiadania jego wysokości. I nie powinny go przy tym dotyczyć wprowadzone nowelizacją ograniczenia.
– Obowiązujące przepisy prawa nie przewidywały wówczas kryteriów zasadności podwyżki czynszu. Zastosowanie mogły mieć jedynie ogólne przepisy kodeksu cywilnego, a w szczególności zakaz nadużycia prawa określony w art. 5 kodeksu cywilnego – wskazuje radca prawny Andrzej Rysiak w Labe i Wspólnicy Kancelarii Radców Prawnych i Adwokatów.
Dodaje, że nowe kryteria podwyżki czynszu stały się obowiązujące dla podmiotu, który ich nie znał i nie mógł znać.
– Analizowana regulacja to klasyczny przykład wstecznego działania prawa, pogarszającego sytuację prawną adresatów tej normy. Jej wprowadzenie nie znajduje uzasadnienia w innych wartościach konstytucyjnych – podkreślił w swym wystąpieniu prokurator generalny Andrzej Seremet.
Marek Chmaj, profesor prawa ze Szkoły Wyższej Psychologii Społecznej, wyjaśnia, że skutkiem wydania wyroku o niekonstytucyjności jest uchylenie danej normy z obrotu systemu prawnego.
– Jeśli chodzi o przepis rangi ustawowej, to od decyzji trybunału zależy, kiedy wyrok wejdzie w życie. Może to stać się natychmiast, albo może zostać odroczone maksymalnie o 18 miesięcy – mówi nasz rozówca.
Podkreśla, że 0soby których sprawa została już rozstrzygnięta przed wejściem w życie wyroku TK o niekonstytucyjności danego przepisu, mogą zaś żądać wznowienia postępowania.
Etap legislacyjny: Trybunał Konstytucyjny, sygn. akt SK 25/09.