Zamawiający może wyrazić zgodę na wniesienie zabezpieczenia należytego wykonania umowy w formie weksla. Zgoda powinna być wyrażona w treści specyfikacji istotnych warunków zamówienia.
Z prawa dopuszczenia weksla jako formy zabezpieczenia należytego wykonania umowy zamawiający korzystają jednak wyjątkowo sporadycznie. Tymczasem weksel zabezpieczony poręczeniem wekslowym banku stanowi pewną formę zabezpieczenia interesów zamawiającego.

Ustawowe definicje

Podstawowym przepisem regulującym kwestie dotyczące weksli jest ustawa z 28 kwietnia 1936 r. Prawo wekslowe (Dz. U. z 1936 r. Nr 37 poz. 282). Ustawa określa podstawowe definicje związane z wekslem, do których przede wszystkim należy zaliczyć:
• akcept – przyjęcie, akceptacja weksla. Czynności polegająca na złożeniu przez trasata podpisu na wekslu i zobowiązanie się do jego zapłaty.
• aval – poręczenie wekslowe.
• avalista – poręczyciel wekslowy „per aval”.
• in blanco – weksel nie wypełniony w zakresie wysokości kwoty zobowiązania wekslowego.
• indos – czynność polegająca na przeniesieniu weklsa na inną osobę przez złożenie najczęściej na odwrocie weksla stosownego oświadczenia. Przeniesienie weksla może być dokonane przez indosanta.
• indosant – posiadacz weksla, który przenosi go na drugą osobę poprzez indos.
• indosatariusz – osoba, która stała się posiadaczem weksla poprzez indos.
• inkaso weksla – przedstawienie weksla do zapłaty np. w banku.
• protest – sporządzony przez notariusza akt stwierdzający odmowę zapłaty weksla.
• remitent – osoba na której zlecenie weksel ma zostać zapłacony np. zamawiający, który stał się posiadaczem weksla ustanowionego jako zabezpieczenie wadialne.
• trasant – wystawca weksla trasowanego.
• trasat – osoba, której wystawca weksla trasowanego poleca zapłatę weksla.
Ustawa Prawo wekslowe nie określa definicji weksla. Potocznie przyjmuje się, że weksel jest rodzajem papieru wartościowego imiennego lub na zlecenie, w którym wystawca weksla (trasant) zobowiązuje się bezwarunkowo, że inna osoba (trasat) dokona na rzecz odbiorcy weksla (remitenta) zapłaty określonej sumy pieniężnej (weksel trasowany), albo sam przyrzeka, że zapłaci sumę wekslową odbiorcy weksla (weksel własny, sola weksel). Przy wekslu własnym wystawca jest głównym dłużnikiem odbiorcy weksla – odwrotnie niż przy wekslu trasowanym, gdzie dłużnikiem głównym jest trasat, który przyjął weksel (jako akceptant), a dłużnikiem ubocznym wystawca, który odpowiada w razie niewypłacalności dłużnika głównego.
Dla ważności weksel musi zostać sporządzony w formie pisemnej. Najczęściej spotykane są weksle wystawione na urzędowym blankiecie jaki można bez problemu nabyć
np. w większości banków. Istotne jest aby weksel został własnoręcznie podpisany przez osobę posiadającą zdolność do zaciągania zobowiązań w imieniu podmiotu wystawiającego weksel.
W przypadku gdy weksel ma służyć za zabezpieczenie należytego wykonania umowy, zamawiający powinien zastrzec w specyfikacji istotnych warunków zamówienia, iż wszelkie koszty związane z ustanowieniem zabezpieczenia w postaci weksla z poręczeniem wekslowym banku ponosi wykonawca wnoszący zabezpieczenie.



Rodzaje weksla

Ustawa Prawo wekslowe określa dwa podstawowe rodzaje weksli tj. własny i trasowany.
W przypadku wystawiania weksla w charakterze zabezpieczenia należytego wykonania umowy częściej spotykany jest weksel własny zwany również: suchy, prosty, sola.
Wystawca weksla własnego zobowiązuje się w nim, że sam bezwarunkowo zapłaci określoną sumę wekslową na rzecz lub na zlecenie remitenta.
Weksel własny zgodnie z art. 101 Prawa wekslowego powinien zawierać:
• nazwę „weksel” w samym tekście dokumentu, w języku w jakim go wystawiono,
• przyrzeczenie bezwarunkowe zapłacenia oznaczonej sumy pieniężnej,
• oznaczenie terminu płatności,
• oznaczenie miejsca płatności,
• nazwisko osoby, na rzecz lub na której zlecenie zapłata ma być dokonana,
• oznaczenie daty i miejsca wystawienia weksla,
• podpis wystawcy weksla.
Za weksel prosty nie jest uważany dokument, któremu brak jednej z wyżej określonych cech. Pewne wyjątki od powyższej reguły przewiduje art. 102 Prawa wekslowego, zgodnie z którym:
• weksel własny bez oznaczenia terminu płatności uważa się za płatny za okazaniem,
• w braku osobnego oznaczenia, miejsce wystawienia weksla uważa się za miejsce płatności,
• weksel własny, w którym nie oznaczono miejsca wystawienia, uważa się za wystawiony w miejscu, podanym obok nazwiska wystawcy.
Weksel trasowany zwany również ciągnionym, obcym, tratą zgodnie z art. 1 ustawy Prawo wekslowe zawiera:
• nazwę „weksel” w samym tekście dokumentu, w języku w jakim go wystawiono,
• polecenie bezwarunkowe zapłacenia oznaczonej sumy pieniężnej,
• nazwisko osoby, która ma zapłacić (trasat),
• oznaczenie terminu płatności,
• oznaczenie miejsca płatności,
• nazwisko osoby, na rzecz lub na której zlecenie zapłata ma być dokonana,
• oznaczenie daty i miejsca wystawienia weksla,
• podpis wystawcy weksla.
W wekslu ciągnionym trasant (wystawca weksla) poleca osobie trzeciej (trasatowi), aby bezwarunkowo zapłacił określoną kwotę w wyznaczonym terminie i miejscu, na rzecz lub na zlecenie remitenta.
Zatem weksel przedkładany jako zabezpieczenie należytego wykonania umowy powinien być tzw. wekslem in blanco. Tego rodzaju weksel (zarówno własny jak i trasowany) jest nie wypełniony w chwili wystawiania (weksel niezupełny w chwili wystawienia). Brakujące elementy wypełnia remitent, po zaistnieniu okoliczności uprawniających do dokonania uzupełnienia. Wystawca weksla in blanco powinien dla własnego bezpieczeństwa zawierać z remitentem deklarację wekslową, która stanowi treść porozumienia, co do okoliczności wypełnienia weksla. Deklaracja wekslowa powinna zawierać co najmniej:
• warunki, od spełnienia których zależy prawo uzupełnienia weksla,
• określenie kwoty, na którą weksel może być wypełniony,
• określenie terminu płatności weksla.
Prawo wekslowe nie określa formy porozumienia wekslowego. Brak deklaracji wekslowej nie jest warunkiem ważności weksla. Ułatwia jedynie przeprowadzenie dowodu, czy weksel
in blanco został wypełniony zgodnie z zawartym porozumieniem. Najczęściej elementem pozostawionym do wypełnienia w wekslu in blanco jest kwota zobowiązania wekslowego.

Poręczenie banku

Ustawa Prawo zamówień publicznych wymaga aby weksel składany jako zabezpieczenie należytego wykonania umowy był z poręczeniem wekslowym banku. Poręczenie wekslowe (aval) banku musi obejmować całość sumy wekslowej. Niewątpliwie wprowadzenie wymogu aby składane weksle były poręczone przez bank, zwiększa koszty ustanowienia tej formy zabezpieczenia. Z drugiej jednak strony wiarygodność i potencjał finansowy banku zwiększa bezpieczeństwo zapłaty wymaganej wierzytelności, jaką zabezpiecza weksel. Avalista (poręczyciel – wobec wymogu ustawy
Prawo zamówień publicznych musi to być bank lub spółdzielcza kasa oszczędnościowo – kredytowa) odpowiada za weksel tak samo jak avalant, czyli ten za którego weksel jest poręczony. Zgodnie bowiem z art. 47 ust. 1 prawa wekslowego, ten kto weksel wystawił, poręczył, odpowiada wobec jego posiadacza solidarnie. Wierzyciel ma pełne prawo wyboru osoby odpowiedzialnej za zapłatę weksla. Zatem jeżeli bank poręcza za wystawcę weksla własnego odpowiada za jego zapłacenie tak jak wystawca.
Zgodnie z art. 31 Prawa wekslowego, poręczenie umieszcza się na wekslu lub na jego przedłużku. Nieważne jest poręczenie umieszczone na innym dokumencie niż weksel którego dotyczy. Poręczenie oznacza się wyrazem „poręczam” lub innym zwrotem równoważnym np. „per aval”, „ręczę”. Ustanowione poręczenie powinno wskazywać za kogo je wydano. W przypadku braku takiego wskazania uważa się, że poręczenia udzielono wystawcy weksla. Konieczne jest aby poręczyciel złożył podpis na wekslu. Bank pełniąc rolę poręczyciela wekslowego, najprawdopodobniej będzie sporządzał deklarację wekslową, określającą sposób wypełnienia weksla.
Podstawa prawna
Ustawa z 28 kwietnia 1936 r. Prawo wekslowe (Dz. U. z 1936 r. Nr 37 poz. 282).
Ustawa z 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych (tekst jednolity;
Dz. U. z 2010 r. Nr 113, poz. 759 z późn. zm.).