Jakich błędów powinni unikać przedstawiciele samorządu przy sporządzaniu oświadczeń majątkowych? Jakie są zasady postępowania w przypadku stwierdzenia przez CBA nieprawidłowości w oświadczeniu majątkowym? Jakie konsekwencje prawne powoduje złożenie oświadczenia majątkowego niezgodnie z prawdą?
Funkcjonariusze CBA są uprawnieni do kontroli danych zawartych w oświadczeniach o stanie majątkowym przedstawicieli samorządów terytorialnych na podstawie art. 2 ust. 1 pkt 5 oraz art. 31 ust. 1 pkt 2 ustawy z 9 czerwca 2006 r. o Centralnym Biurze Antykorupcyjnym (Dz.U. nr 104, poz. 708 ze zm.). W ramach prowadzonych czynności porównują majątek wykazany w oświadczeniach majątkowych z ustalonym stanem faktycznym. W tym celu pozyskuje się informacje o posiadanych dochodach, nieruchomościach, zasobach pieniężnych, papierach wartościowych itd. Dane te przekazują właściwe urzędy i instytucje finansowe. Każdorazowo badaniu podlegają wszystkie rubryki złożonego oświadczenia majątkowego. Podczas analizy bierze się również pod uwagę dynamikę wzrostu majątku w stosunku do uzyskiwanych dochodów, a także czy występują zależności pomiędzy np. wzrostem zasobów pieniężnych a ewentualnym zbyciem innych składników majątku.
Podczas wypełniania oświadczenia majątkowego należy mieć na uwadze cel, dla którego został nałożony przedmiotowy obowiązek – transparentność życia publicznego. Złożone zapisy powinny oddawać całość zgromadzonego majątku w sposób na tyle przejrzysty i dokładny, aby nie budziły wątpliwości osób dokonujących ich analizy, a przede wszystkim wyborców, którzy mają przecież wgląd do oświadczeń publikowanych na stronach Biuletynu Informacji Publicznej.
Należy zwrócić szczególną uwagę na to, iż w oświadczeniu trzeba wykazać majątek według stanu na dzień określony w ustawie – nie zaś według stanu na dzień wypełnienia. Ponadto pamiętajmy, iż wykazaniu podlega całość majątku objętego wspólnością majątkową małżeńską, a także zasoby pieniężne uzyskane jako dochód z majątku współmałżonka. Pod pojęciem całego majątku należy rozumieć również ten ulokowany poza granicami RP, a także udzielone pożyczki. Osoby pełniące funkcje obligujące do składania oświadczeń majątkowych powinny też zwracać uwagę, aby w przypadku rezygnacji z członkostwa we władzach spółek, zbycia udziałów lub akcji, czynności te były niezwłocznie zgłoszone do Krajowego Rejestru Sądowego. Unikniemy w ten sposób rozbieżności pomiędzy danymi w oświadczeniach a informacjami z KRS.
Podczas kontroli sprawdza się, czy cały posiadany majątek został wykazany w złożonych oświadczeniach, a w przypadku podejrzenia, iż złożone oświadczenie nie spełnia kryterium prawdziwości i prawidłowości sprawę przekazuje się do prokuratury i/lub urzędu skarbowego. W przypadkach uchybień o mniejszym znaczeniu, np. błędów formalnych, CBA kieruje informację o nieprawidłowościach do organu zobowiązanego do odbierania i analizy oświadczeń.
Główne sankcje związane z podaniem nieprawdy lub zatajeniem prawdy w złożonych oświadczeniach majątkowych to odpowiedzialność karna – nawet do 3 lat pozbawienia wolności. Niezłożenie oświadczeń może skutkować odpowiedzialnością służbową, a także w poszczególnych przypadkach rozwiązaniem umowy o pracę, odwołaniem ze stanowiska w przypadku osób zatrudnionych w organach i jednostkach organizacyjnych samorządu terytorialnego oraz wygaśnięciem mandatu w przypadku radnych. Niezłożenie oświadczenia w terminie powoduje konieczność zwrotu wynagrodzenia czy utratę prawa do wynagrodzenia za okres od momentu powstania obowiązku do czasu jego złożenia.