TEZA: W sprawie o ustalenie nieistnienia należności stwierdzonej administracyjnym tytułem wykonawczym wystawionym w związku z nieuiszczeniem opłaty dodatkowej za postój w strefie płatnego parkowania droga sądowa jest niedopuszczalna.
STAN FAKTYCZNY
Powód wniósł o ustalenie, że po jego stronie nie istnieje obowiązek zapłaty egzekwowanej na drodze administracyjnej opłaty dodatkowej z tytułu nieopłacenia postojów pojazdów w strefie płatnego parkowania. Pozwana gmina wniosła o odrzucenie pozwu ze wskazaniem na brak drogi sądowej w sprawie. W konsekwencji sąd rejonowy odrzucił pozew. Przy rozpatrywaniu zażalenia powoda na postanowienie o odrzuceniu pozwu, sąd okręgowy powziął wątpliwości i skierował pytanie prawne do Sądu Najwyższego.
UZASADNIENIE
Jak przypomniał Sąd Najwyższy, o dopuszczalności postępowania cywilnego przed sądem powszechnym decyduje charakter roszczenia, które ma podlegać rozpoznaniu przez sąd. Z art. 2 par. 1 i 3 kodeksu postępowania cywilnego (k.p.c.) wynika, że do rozpoznawania spraw cywilnych powołane są sądy powszechne, o ile sprawy te nie należą do właściwości sądów szczególnych lub nie zostały przekazane do właściwości innych organów. Sprawą cywilną jest sprawa ze stosunków z zakresu prawa cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego, prawa pracy, z zakresu ubezpieczeń społecznych, jak również sprawa innego rodzaju, na mocy przepisu szczególnego podlegająca rozpoznaniu na podstawie procedury cywilnej (art. 1 k.p.c.).
Potrzeba rozpoznania konkretnej sprawy na drodze postępowania przed sądem powszechnym i na podstawie procedury cywilnej może powstać także wówczas, gdy przedmiotem postępowania nie jest wprawdzie sprawa cywilna w znaczeniu zdefiniowanym w art. 1 k.p.c., ale charakter sporu o prawo, w jakim pozostaje osoba inicjująca postępowanie nie pozwala jej na uzyskania ochrony sądowej przed innymi organami wymiaru sprawiedliwości niż sądy powszechne.
W rozpoznawanej sprawie spór zainicjowany przez powoda dotyczy należności egzekwowanej od niego na drodze administracyjnej, po tym jak pozwany wystawił tytuły wykonawcze stwierdzające, że powód ma obowiązek zapłacenia opłaty dodatkowej w związku z nieuiszczeniem należności za parkowanie w strefie płatnego parkowania, a jego źródłem jest art. 13f ustawy o drogach publicznych. Art. 13 ust. 1 pkt 1 ustawy o drogach publicznych stanowi, że korzystający z dróg publicznych są obowiązani do ponoszenia opłat m.in. za parkowanie pojazdów samochodowych na drogach publicznych w strefie płatnego parkowania. Szczegóły dotyczące zasad poboru tych opłat określa art. 13b ustawy i wydane na podstawie jego ust. 4 przepisy prawa miejscowego. Z art. 13f wynika natomiast,
że za nieuiszczenie opłat, o których mowa w art. 13 ust. 1 pkt 1, pobiera się opłatę dodatkową, której wysokość oraz sposób pobierania określa rada gminy, w granicach do 50 zł. Opłatę tę pobiera zarząd drogi, a w przypadku jego braku – zarządca drogi. Jak podkreślił SN, charakter opłat pobieranych na podstawie powołanych przepisów ustawy o drogach publicznych został objaśniony przez Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 10 grudnia 2002 r., P 6/02 (OTK-A 2002, nr 7, poz. 91). Trybunał wskazał, że opłatą jest danina publicznoprawna charakteryzująca się cechami podobnymi do podatku i cła, ale w przeciwieństwie do podatków i ceł, jest ona świadczeniem odpłatnym. Opłaty pobierane są bowiem w związku z wyraźnie wskazanymi usługami i czynnościami organów państwowych i samorządowych, dokonywanymi w interesie konkretnych podmiotów. Stanowią one zatem swoistą zapłatę za uzyskanie zindywidualizowanego świadczenia oferowanego przez podmiot prawa publicznego. Opłaty są świadczeniami pieniężnymi, powszechnymi, bezzwrotnymi, ustalanymi jednostronnie przez państwo. Jako dochody publiczne, przymusowe mogą być pobrane w drodze egzekucji administracyjnej.
W ocenie SN zdarzenie, z którym art. 13f ustawy o drogach publicznych łączy obowiązek uiszczenia opłaty dodatkowej za nieopłacenie postoju w strefie płatnego parkowania. Nie powoduje jednak ono skutków cywilnoprawnych, lecz wyłącznie obowiązek zapłacenia należności o charakterze daniny publicznej. Należność, której dotyczy żądanie pozwu, nie ma zatem charakteru cywilnego i nie wynika ze stosunku cywilnego w rozumieniu art. 1 k.p.c. Nie sposób też potraktować żądania zgłoszonego przez powoda jako odnoszącego się świadczenia nienależnego, bowiem powód nie uregulował jeszcze opłaty na rzecz pozwanego i nie powołał się na jakąkolwiek okoliczność, która mogłaby podlegać ocenie sądu powszechnego w świetle przesłanek ustalonych w art. 410 par. 2 k.c. Żądanie powoda jednoznacznie zmierza do uzyskania orzeczenia ustalającego, że powód nie pozostaje z pozwanym w stosunku prawnym, z którego wynika obowiązek uiszczenia daniny publicznej, a ten stosunek prawny nie ma charakteru cywilnego, lecz administracyjnoprawny.
Uchwała Sądu Najwyższego z 19 listopada 2010 r., sygn. akt III CZP 88/10
OPINIA
Opłata dodatkowa, pobierana za nieuiszczenie należności za parkowanie w strefie płatnego parkowania, ma charakter odpłatnej daniny publicznej. Należność ta nie ma charakteru cywilnego i nie wynika ze stosunku cywilnego w rozumieniu przepisów procedury cywilnej. Zobowiązany ma uprawnienie do podważenia zasadności dochodzonych przeciwko niemu roszczeń, jednakże nie w trybie powództwa cywilnego o ustalenie. Egzekucja opłaty dodatkowej prowadzona jest w oparciu o przepisy ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Przepisy tej ustawy określają zakres uprawnień zobowiązanego, jakie może on podjąć w celu podważenia prowadzonej egzekucji. Skuteczność podnoszonych zarzutów, jeżeli organ prowadzący egzekucję nie uzna ich za zasadne, może stanowić przedmiot oceny sądów administracyjnych. Warto również wskazać, iż właściciel, który użyczył pojazd osobie trzeciej, jeżeli zdoła wykazać, że opłata dodatkowa została nałożona za brak uiszczenia opłaty parkingowej w czasie użyczenia pojazdu osobie trzeciej, ma w stosunku do niej roszczenie o zwrot uiszczonej opłaty.