Gminy będą musiały dostosowywać miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego i decyzje o warunkach zabudowy do map zagrożenia powodziowego oraz map ryzyka powodziowego sporządzonych przez prezesa Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej.
W połowie marca wejdzie w życie uchwalona 5 stycznia 2011 r. nowelizacja ustawy – Prawo wodne, która wdraża przepisy prawa unijnego w zakresie oceny ryzyka powodziowego i zarządzania nim. Podstawowym celem zmian jest zminimalizowanie ryzyka wystąpienia powodzi, związanych z nią strat w gospodarce i szkód w środowisku naturalnym. Chodzi też o stworzenie rozwiązań, których zastosowanie skutecznie ograniczy zabudowę terenów zagrożonych powodzią, np. okolic wałów przeciwpowodziowych. Nowela wprowadza szereg obowiązków nie tylko na organy rządowe odpowiedzialne za krajową gospodarkę wodną. Ochrona przed powodzią będzie także zadaniem jednostek samorządów terytorialnych.

Unijne wzorce

Nowelizacja prawa wodnego wprowadza do krajowych przepisów unijny model ochrony przed powodzią. System został ujęty w nowym dziale Va. Ochrona przed powodzią będzie prowadzona z uwzględnieniem map zagrożenia powodziowego, map ryzyka powodziowego oraz planów zarządzania ryzykiem powodziowym.
Najpierw będzie musiała zostać przygotowana wstępna ocena ryzyka powodziowego dla obszarów dorzeczy. Zadanie to będzie spoczywać na prezesie Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej (KZGW), który po sporządzeniu projektu przekaże go do zaopiniowania wojewodom oraz marszałkom województw. Dokument będzie wskazywał obszary narażone na niebezpieczeństwo powodzi i będzie zawierał wiele cennych informacji, takich jak mapy obszarów dorzeczy, opis powodzi historycznych czy ocenę przyszłych, potencjalnych negatywnych skutków powodzi.



Mapy obszarów

Dla obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi wskazanych we wstępnej ocenie ryzyka powodziowego będą następnie sporządzone mapy zagrożenia powodziowego oraz mapy ryzyka powodziowego.
Na mapach zagrożenia powodziowego zostaną przedstawione w szczególności obszary, na których prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest niskie (ryzyko jej wystąpienia pojawia się raz na 500 lat) lub na których istnieje prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia ekstremalnego. Znajdą się tam rzecz jasna również obszary szczególnego zagrożenia powodzią i obszary obejmujące tereny narażone na zalanie, m.in. w przypadku przelania się wód przez wał przeciwpowodziowy.
Z kolei mapy ryzyka powodziowego będą określały m.in. szacunkową liczbę mieszkańców, którzy mogą być dotknięci powodzią, rodzaje działalności gospodarczej wykonywanej na obszarach, jak też występowanie takich miejsc jak ujęcia wody, kąpieliska, obszary Natura 2000, parki narodowe czy rezerwaty przyrody. Wskazane zostaną tam też instalacje mogące spowodować znaczne zanieczyszczenie poszczególnych elementów przyrodniczych w razie wystąpienia powodzi.
Sporządzenie map zagrożenia powodziowego oraz map ryzyka powodziowego będzie zadaniem prezesa KZGW. W przypadku terenów od strony morza ich przygotowaniami zajmą się dyrektorzy urzędów morskich.
Tak sporządzone mapy trafią w pierwszej kolejności do dyrektorów regionalnych zarządów gospodarki wodnej, głównego geodety kraju, głównego inspektora ochrony środowiska i dyrektora rządowego centrum bezpieczeństwa. Dyrektorzy regionalni przekażą następnie je m.in. właściwym wojewodom, marszałkom województw, starostom, wójtom (burmistrzom, prezydentom miast) i komendantom Państwowej Straży Pożarnej.

Dostosowanie planów

Przedstawione na mapach zagrożenia powodziowego oraz mapach ryzyka powodziowego granice obszarów będą musiały być uwzględnione przede wszystkim w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego oraz w decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego lub decyzji o warunkach zabudowy. Właściwe organy będą musiały ponadto dokonać zmian w obowiązujących już dokumentach w terminie 18 miesięcy od otrzymania map.
Od terminu przekazania map jednostkom samorządu terytorialnego wszystkie decyzje o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego lub decyzje o warunkach zabudowy na obszarach wykazanych na mapach zagrożenia powodziowego, będą musiały uwzględniać poziom zagrożenia powodziowego wynikający z wyznaczenia tych obszarów. Koszty wprowadzenia zmian w planach oraz decyzjach będą obciążały budżety właściwych gmin albo województw.



Obowiązki samorządów

W związku z realizowaniem nowych procedur organy administracji rządowej i samorządowej będą zobowiązane do nieodpłatnego przekazywania danych niezbędnych do przygotowania wstępnej oceny ryzyka powodziowego, sporządzenia map zagrożenia powodziowego i map ryzyka powodziowego. W tym celu będą musiały przygotować plany zarządzania ryzykiem powodziowym organom przygotowującym i sporządzającym te dokumenty.
Nowelizacja przewiduje też szereg ograniczeń związanych z wykorzystywaniem terenów szczególnie zagrożonych powodzią. Co do zasady będzie tam zabronione wykonywanie robót oraz czynności utrudniających ochronę przed powodzią lub zwiększających zagrożenie powodziowe (np. wykonywania urządzeń wodnych oraz budowy innych obiektów budowlanych, sadzenia większości drzew lub krzewów). Jeżeli nie utrudni to ochrony przed powodzią, dyrektor regionalnego zarządu gospodarki wodnej będzie mógł jednak zwolnić z takich zakazów.

Ochrona wałów

Liczne ograniczenia będą wiązały się także w wykorzystaniem obszarów wałów przeciwpowodziowych. W celu zapewnienia szczelności i stabilności wałów przeciwpowodziowych zabronione będzie przejeżdżanie przez wały oraz wzdłuż korony wałów pojazdami lub konno oraz przepędzanie zwierząt, z wyjątkiem miejsc do tego przeznaczonych. O ewentualnym zwolnieniu z zakazów będzie decydował marszałek województwa.
O kondycję techniczną wałów powodziowych zadba także starosta. Będzie on mógł nakazać usunięcie drzew lub krzewów z wałów przeciwpowodziowych oraz terenów szczególnie zagrożonych powodzią. Decyzja taką będzie wymagała jednak uzgodnienia z regionalnym dyrektorem ochrony środowiska.
Drogi, urządzenia do przepędzania zwierząt oraz przejazdy przez wały przeciwpowodziowe będzie na swój koszt inwestor budujący wał, a utrzymuje ten, na którym ciąży obowiązek utrzymania drogi, urządzenia lub przejazdu.



Stan klęski żywiołowej

W przypadku wprowadzenia stanu klęski żywiołowej, w celu zapobieżenia skutkom powodzi, dyrektor regionalnego zarządu gospodarki wodnej będzie mógł, w drodze aktu prawa miejscowego, wprowadzić czasowe ograniczenia w korzystaniu z wód. W szczególności będą one mogły dotyczyć poboru wody lub wprowadzania ścieków do wód lub do ziemi oraz zmiany sposobu gospodarowania wodą w zbiornikach retencyjnych. Wprowadzenie czasowych ograniczeń będzie zawieszało wykonywanie uprawnień wynikających z pozwoleń wodnoprawnych. Zakładom nie będzie jednak przysługiwało z tego tytułu odszkodowanie.
Terminarz przeciwpowodziowy
Wykaz dat, do których należy zrealizować zadania określone w nowelizacji prawa wodnego i właściwe do tego organy:
22 grudnia 2011 r. – sporządzenie wstępnej oceny ryzyka powodziowego – prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej
22 grudnia 2012 r. – podjęcie działań zawartych w obowiązującym programie wodno-środowiskowym kraju – dyrektorzy regionalnych zarządów gospodarki wodnej
22 grudnia 2013 r. – sporządzenie map zagrożenia powodziowego oraz map ryzyka powodziowego – prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej
22 listopada 2015 r.
● sporządzenie planów zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy – prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej
● przygotowanie planów zarządzania ryzykiem powodziowym dla regionów wodnych – dyrektorzy regionalnych zarządów gospodarki wodnej
21 grudnia 2015 r. – przegląd oraz w razie potrzeby aktualizacja obowiązującego programu wodno-środowiskowego kraju – dyrektorzy regionalnych zarządów gospodarki wodnej
22 grudnia 2018 r. – przegląd oraz w razie potrzeby pierwsza aktualizacja wstępnej oceny ryzyka powodziowego – prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej
22 grudnia 2019 r. – przegląd oraz w razie potrzeby pierwsza aktualizacja map zagrożenia powodziowego oraz map ryzyka powodziowego – prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej
22 listopada 2021 r. – przegląd oraz w razie potrzeby pierwsza aktualizacja planów zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy – prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej
22 grudnia 2021 r. – przegląd oraz w razie potrzeby pierwsza aktualizacja planów zarządzania ryzykiem powodziowym dla regionów wodnych – dyrektorzy regionalnych zarządów gospodarki wodnej
Słownik
Nowa definicja powodzi
Powodzią jest czasowe pokrycie przez wodę terenu, który w normalnych warunkach nie jest pokryty wodą, powstałe na skutek wezbrania wody w ciekach naturalnych, zbiornikach wodnych, kanałach oraz od strony morza, powodujące zagrożenie dla życia i zdrowia ludzi, środowiska, dziedzictwa kulturowego oraz działalności gospodarczej
Podstawa prawna
Ustawa z 5 stycznia 2011 r. o zmianie ustawy – Prawo wodne oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. nr 32, poz. 159).