Zastaw na rzeczach ruchomych zabezpieczy odsetki za trzy ostatnie lata przed zbyciem rzeczy w postępowaniu egzekucyjnym i upadłościowym oraz częściowo również koszty tych postępowań, zwrot nakładów na obciążoną rzecz i inne roszczenia o świadczenia uboczne.
Wierzyciel może domagać się zabezpieczenia udzielonej pożyczki zastawem na rzeczach ruchomych dłużnika (np. na cennej kolekcji obrazów lub biżuterii) lub prawach. Od 20 lutego 2011 r. zmieniły się zasady, na jakich zastaw, który obciąża rzecz, zabezpiecza roszczenia wierzyciela. Ustawa z 26 czerwca 2009 r. o zmianie ustawy o księgach wieczystych i hipotece oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. nr 131, poz. 1075) znowelizowała również przepisy kodeksu cywilnego dotyczące zastawu.

Skuteczność zabezpieczenia

Zastaw na rzeczach ruchomych zabezpiecza określoną wierzytelność, a nawet zadłużenie, które powstanie dopiero w przyszłości lub warunkowe. Gdy rzecz, na której ma być ustanowiony zastaw, została już obciążona innym prawem rzeczowym, to zastaw, który powstał później, ma pierwszeństwo przed wcześniej ustanowionym, pod warunkiem że zastawnik nie działał w złej wierze.
Aby zastaw został ustanowiony, wierzyciel i właściciel obciążonej rzeczy (którym nie musi być dłużnik) zawierają umowę zastawu, a przedmiot zastawu powinien zostać wydany wierzycielowi albo osobie trzeciej, na którą strony się zgodziły. Gdy rzecz znajduje się w posiadaniu wierzyciela, to do ustanowienia go wystarczy sama umowa. Nie można w niej zastrzec, że zastawca zobowiązuje się względem zastawnika, że nie dokona zbycia i obciążenia rzeczy przed wygaśnięciem zastawu.

Umowa na piśmie

Od 20 lutego 2011 r. obowiązuje zasada, że aby zastaw był skuteczny wobec wierzycieli zastawcy (czyli właściciela rzeczy), umowa o ustanowienie go powinna zostać zawarta na piśmie z datą pewną. Taka data występuje wówczas, gdy potwierdzi ją notariusz, robiąc na dokumencie stosowną wzmiankę albo notarialnie poświadczając podpis, bądź gdy na dokumencie zrobi wzmiankę organ państwowy lub organ samorządu terytorialnego.
Zmieniły się też zasady zabezpieczania roszczeń zastawem ustanowionym na rzeczach ruchomych. Teraz zabezpiecza on oprócz roszczenia głównego (np. kwoty udzielonej pożyczki) również roszczenia o odsetki za trzy ostatnie lata przed zbyciem obciążonej rzeczy w postępowaniu egzekucyjnym lub upadłościowym.

Inne koszty postępowania

Oprócz tego zabezpiecza także koszty postępowania w wysokości nieprzekraczającej dziesiątej części kapitału oraz inne roszczenia o świadczenia uboczne. Chodzi tutaj w szczególności o roszczenie o odszkodowanie z powodu niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania oraz o zwrot nakładów na rzecz. Natomiast do 20 lutego 2011 r. zastaw zabezpieczał roszczenia m.in. o odsetki nieprzedawnione. Na dochodzenie roszczeń z rzeczy zabezpieczonej zastawem nie ma nawet wpływu ograniczenie odpowiedzialności dłużnika wynikające z przepisów prawa spadkowego.
PRZYKŁAD
Po wygaśnięciu zastawu obciążona rzecz wraca do właściciela
Gdy roszczenie zostanie uregulowane i zabezpieczający je zastaw wygaśnie, obciążona nim rzecz powinna wrócić do właściciela nieuszkodzona i w stanie niepogorszonym. Jeśli rzecz obciążona zastawem przynosiła pożytki, to wówczas zastawnik powinien zaliczyć je na poczet wierzytelności i związanych z nią roszczeń. Natomiast po wygaśnięciu zastawu musi rozliczyć się z tych pożytków z zastawcą i złożyć mu rachunek. Zdarza się, że podczas obciążenia zastawem rzecz może być narażona na utratę albo uszkodzenie. Wtedy zastawca może domagać się, aby rzecz została złożona do depozytu sądowego albo zwrócona właścicielowi, a wierzytelność zabezpieczono w inny sposób bądź nawet rzecz sprzedano. W razie sprzedaży zastaw obciąży uzyskaną cenę, która powinna zostać złożona do depozytu sądowego.
Podstawa prawna
Art. 2 ustawy z 26 czerwca 2009 r. o zmianie ustawy o księgach wieczystych i hipotece oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. nr 131, poz. 1075) nowelizujący art. 307 i 314 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93 z późn. zm.).