Obwiniony o naruszenie dyscypliny finansów publicznych może dowodzić swojej niewinności przed komisjami orzekającymi w I i II instancji. Nie poniesie on odpowiedzialności m.in., gdy stopień szkodliwości czynu jest znikomy
Zarzut naruszenia dyscypliny finansów publicznych nie musi oznaczać, że obwiniony zostanie ukarany. Osoby, którym rzecznik dyscypliny finansów publicznych postawił zarzut naruszenia dyscypliny, powinny przede wszystkim wiedzieć, że już na etapie postępowania wyjaśniającego mogą dowodzić swojej niewinności. Jeśli mimo to rzecznik skieruje wniosek o ukaranie do komisji orzekającej, obwiniony będzie miał wiele możliwości dowodzenia, że zarzuty rzecznika nie mają podstaw.

Kto odpowiada

Odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych ponoszą przede wszystkim kierownicy jednostek sektora finansów publicznych, którzy odpowiadają za całość gospodarki finansowej jednostki. Zgodnie z art. 4 ustawy o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych (dalej ustawa) odpowiedzialności podlegają:
● osoby wchodzące w skład organu wykonującego budżet lub plan finansowy jednostki sektora finansów publicznych albo jednostki niezaliczanej do sektora finansów publicznych otrzymującej środki publiczne lub zarządzającego mieniem tych jednostek;
● kierownicy jednostek sektora finansów publicznych;
● pracownicy jednostek sektora finansów publicznych, którym powierzono określone obowiązki w zakresie gospodarki finansowej lub czynności przewidziane w przepisach o zamówieniach publicznych;
● osoby gospodarujące środkami publicznymi przekazanymi jednostkom niezaliczanym do sektora finansów publicznych.
W praktyce jednak pracownicy bardzo rzadko ponoszą odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny. Wynika to z faktu, że kierownik jednostki nie przekazał im obowiązków na piśmie. W takiej sytuacji odpowiedzialność ponosi kierownik jednostki.

Brak kary

Dla osób obwinionych o naruszenie dyscypliny finansów publicznych istotne są dwie informacje. Po pierwsze, nawet jeśli komisja orzekająca uzna osobę za odpowiedzialną za naruszenie, to nie musi jej wymierzyć kary. Bardzo często, w określonych sytuacjach (gdy np. uszczuplenie dla finansów publicznych nie jest duże), komisja odstępuje od wymierzenia kary. Po drugie, nawet jeśli obwiniony ma świadomość, że postąpił w sposób naruszający dyscyplinę lub zaniechał działania i w ten sposób naruszył dyscyplinę, to powinien starać się wykazać, że stopień szkodliwości czynu był znikomy.



Społeczna szkodliwość

Jak wynika z art. 28 ustawy nie dochodzi się odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny, którego stopień szkodliwości dla finansów publicznych jest znikomy. Zgodnie z ust. 2 tego przepisu przy ocenie stopnia szkodliwości naruszenia dyscypliny finansów publicznych uwzględnia się wagę naruszonych obowiązków, sposób i okoliczności ich naruszenia, a także skutki naruszenia, biorąc pod uwagę w szczególności:
● wysokość uszczuplonych środków publicznych;
● kwotę środków publicznych niewpłaconych lub niezwróconych na właściwy rachunek budżetu państwa, jednostki samorządu terytorialnego lub innej jednostki sektora finansów publicznych;
● kwotę środków publicznych wydatkowanych bez upoważnienia lub z jego przekroczeniem albo niezgodnie z przeznaczeniem;
● wysokość zobowiązań zaciągniętych bez upoważnienia lub z jego przekroczeniem;
● kwotę odsetek, kar i opłat zapłaconych wskutek zwłoki w opłaceniu należności.
Obwiniony, który ma poczucie, że do naruszenia doszło wskutek zaistnienia określonych okoliczności, których nie dało się przewidzieć, powinien więc skupić się na wykazaniu, że stopień czynu był znikomy, a on sam nie miał do końca wpływu na podejmowane działania. Ponadto powinien zwrócić uwagę, że gdyby nie powziął określonych działań, które naruszały dyscyplinę finansów publicznych, to uszczerbek w finansach publicznych byłby większy.

Wprowadzenie zasad

Kierownicy jednostek powinni również zapobiegać sytuacjom, które naruszałyby dyscyplinę finansów publicznych. Mogą to robić poprzez wprowadzenie regulaminów, zasad dobrych praktyk oraz wprowadzenie mechanizmów, które pozwolą na poinformowanie odpowiedzialnych za zadanie osób np. o zmianach prawnych. Stosowanie złych praktyk i brak stosownej informacji często prowadzą do naruszeń i ukarania obwinionego.
Jak zwróciła uwagę Główna Komisja Orzekająca (DF/GKO-4900-46/50/07/18) przepis art. 28 ustawy o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych mówi o szkodliwości dla finansów publicznych nie tylko w wymiarze finansowym, lecz także potencjalnie finansowym oraz, co jest istotne, o nagannym sankcjonowaniu złych praktyk i łamaniu obowiązujących jednostki sektora finansów publicznych zasad określonych prawem.

Określone naruszenia

Ustawa o odpowiedzialności nie zawiera katalogu naruszeń dyscypliny finansów. Wszystkie naruszenia zostały natomiast określone w artykułach od 5 do 18 ustawy. W zależności od przepisów, które naruszono, obwiniony powinien dobierać strategię obrony. Przykładowo w przypadku dotacji, aby wykazać, że obwiniony dopełnił obowiązków zakresie jej udzielenia i rozliczenia, należy przedstawić wszelkie dokumenty, które to potwierdzają.
Podobnie udzielający zamówienia publicznego, aby dowieść braku winy, powinien przedstawić wszystkie dokumenty, do których sporządzenia zobowiązany był udzielający zamówienia. Jeśli jest to przetarg nieograniczony, to np. trzeba wykazać spełnienie obowiązku zamieszczenia ogłoszenia o zamówieniu w Biuletynie Zamówień Publicznych.
Należy również pamiętać, że zgodnie z art. 76 ust. 2 ustawy o odpowiedzialności obwiniony nie ma obowiązku dowodzenia swojej niewinności i może odmówić składania wyjaśnień lub odpowiedzi na pytania.
4 kroki
Jak bronić się przed komisją orzekającą
1 Przedstaw dowody i dokumenty
Zgodnie z art. 74 ust. 2 ustawy o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych obwinionemu przysługuje prawo do przedstawiania dowodów na swoją obronę oraz składania wniosków dowodowych.
2 Złóż odwołanie od decyzji komisji pierwszej instancji
Zgodnie z art. 137 ustawy orzeczenie wraz z uzasadnieniem komisja doręcza stronom na piśmie, w terminie 21 dni od dnia ogłoszenia orzeczenia. Odwołanie wnosi się na piśmie, za pośrednictwem organu, który wydał zaskarżane orzeczenie, w terminie 14 dni od jego doręczenia.
3 Staw się na rozprawie przed komisją
Skład orzekający Głównej Komisji Orzekającej może mieć wątpliwości, które może rozwiać jedynie obwiniony
4 Możesz złożyć skargę do sądu
Jeśli orzeczenie GKO nie jest w ocenie obwinionego zasadne, to przysługuje mu prawo złożenia na nie skargi do wojewódzkiego sądu administracyjnego.
Podstawa prawna
Ustawa z 17 grudnia 2004 r, o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych (Dz.U. z 2005 r. nr 14, poz. 114 z późn. zm.)