Odnowa obszarów miejskich w wielu przypadkach przynosi polepszenie warunków rozwoju biznesu i życia społecznego. Na rewitalizację gmina może pozyskać dodatkowe środki z unijnych programów pomocowych.
Rewitalizacja to kompleksowy program remontów, modernizacji zabudowy i przestrzeni publicznych oraz zabytków na wybranym obszarze, najczęściej dawnej dzielnicy miasta. Jest to połączenie działań technicznych z programami ożywienia gospodarczego i działaniem na rzecz rozwiązania problemów społecznych występujących na tych obszarach. Chodzi w szczególności o bezrobocie, przestępczość oraz brak równowagi demograficznej.
Działania wspierające miasta w rozwoju rewitalizacyjnym muszą spełniać przede wszystkim dwa wymogi. Po pierwsze niezbędne jest skoncentrowane i dokładne działanie zmierzające do rewitalizacji oraz zastosowanie wszystkich dostępnych zasobów i programów. W tym celu należy stworzyć optymalne formy organizacyjne, jak np. spółki gminne. Po drugie konieczny jest program przewodni, który zapewni kompleksową koordynację procesu rozwoju miasta. Wdrożenie programu wymaga połączenia wszystkich istniejących zasobów i działań mających na celu poprawę stanu obszaru objętego programem, szczególnie w takich dziedzinach jak sprawy socjalne, zatrudnienie, gospodarka, komunikacja oraz odnowa urbanistyczna.

Program rewitalizacji

Działania rewitalizacyjne muszą być dobrze zaplanowane i uporządkowane. Służy temu sporządzenie lokalnego programu rewitalizacji. Jest to dokument o charakterze strategicznym, będący równocześnie podstawą do ubiegania się o dofinansowanie z funduszy unijnych. Przykładem kompleksowego podejścia do tego zagadnienia jest program Warszawy, choć i on – zapewne z powodów finansowych – nie objął wszystkich terenów wymagających odnowy. Innym przykładem jest województwo lubuskie, w którym powstał Lokalny Program Rewitalizacji (LPR). Zawiera on działania naprawcze, prewencyjne oraz rozwojowe. Taki program może być aktualizowany w zależności od bieżącej sytuacji, nowych problemów oraz możliwości.
W przypadku gdy na terenie gminy ubiegającej się o wsparcie zlokalizowane są tereny poprzemysłowe, powojskowe lub popegeerowskie, należy je również ująć w lokalnym programie rewitalizacji. Taki dokument zawiera wszystkie planowane inwestycje dotyczące rewitalizacji obszarów zdegradowanych oraz mieszkalnictwa. LPR mieści się także w kategoriach dokumentów wymagających przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko. Obejmuje to szczególnie przypadki, gdy inwestycje zawarte w LPR dotyczą np. infrastruktury wodno-ściekowej, drogowej, turystycznej, gospodarki odpadami, odbudowy publicznych systemów energetycznych, prac renowacyjnych, rekultywacji skażonych gruntów czy inwestycji związanych z rozwojem przedsiębiorczości.

Unia Europejska

Podczas opracowywania lokalnych programów rewitalizacji wiele samorządów skupia się na przygotowaniu przedsięwzięć i ubiegać się o dofinansowanie ze środków unijnych. Prowadzi to często do sytuacji, w której możliwość pozyskania dotacji staje się istotniejsza od dążenia do osiągnięcia trwałych efektów społecznych i ekonomicznych. W efekcie projekty mogące w rzeczywisty sposób doprowadzić do ożywienia zdegradowanego obszaru ustępują miejsca typowym remontom zaniedbanej infrastruktury, których faktycznym beneficjentem jest wąską grupa dotychczasowych użytkowników.

Obszary kryzysowe

Proces rewitalizacji dotyczy głównie odnowy obszarów kryzysowych. Jest kilka mierników owego kryzysu. Do najważniejszego zalicza się czynnik społeczny – wskaźnik bezrobocia, patologie społeczne, apatie. Jednakże przedmiotami odnowy w ramach programu rewitalizacji są nie tylko najbardziej potrzebne problemy społeczne.
Proces rewitalizacji to proces, w którym najważniejszy jest człowiek jako grupa społeczna, a nie jako jednostka. Poprzez aktywizację lokalnej gospodarki, zabudowy i zagospodarowanie wolnej przestrzeni stwarza się realne warunki do samorozwoju lokalnych społeczności. Ważne jest, aby do procesu rewitalizacji podchodzić indywidualnie do danego miejsca. Inaczej rewitalizacja będzie przebiegała w starym miejcie pełnym zabytkowej architektury. Inaczej natomiast na nowo powstałych osiedlach, które z jakichś powodów nie rozwijają się w należyty sposób.
Obszary wybrane do rewitalizacji czy też restrukturyzacji i rekultywacji muszą być dobrze przygotowane. Celem strategicznym rewitalizacji jest stworzenie przestrzennych warunków do jakościowego i zrównoważonego rozwoju miasta oraz poprawy jakości życia mieszkańców. Proces rewitalizacyjny ma więc na celu wyprowadzenie danego obszaru ze stanu kryzysowego poprzez usunięcie zjawisk, które spowodowały jego degradację.



Spółki gminne

Przejawem wielopoziomowej zgody i współpracy partnerów społecznych i ekonomicznych jest tworzenie spółek mających na celu wsparcie rewitalizacji miast. Przykładem takiej spółki jest Rewitalizacja Sp. z o.o. utworzona w Radomiu. Wspólnikami spółki obok gminy są również Wodociągi Miejskie w Radomiu i Radomskie Towarzystwo Budownictwa Społecznego „Administrator”.
Obszar rewitalizacji Miasta Radomia obejmuje swoim zasięgiem 1054 ha. Przedmiotem działalności spółek miejskich działających na rzecz rewitalizacji może być nie tylko ochrona zabytków i budownictwo, lecz także kupno i sprzedaż czy wynajem nieruchomości. Spółka Rewitalizacja, sprzedając kamienice na radomskim rynku, stosuje uprzywilejowane ceny. Zobowiązuje jednocześnie kupującego do remontu sprzedawanych obiektów. Kupujący zobligowany jest do opracowania programu użytkowego dla zabytku nieruchomego, pozytywnie zaopiniowanego przez mazowieckiego wojewódzkiego konserwatora zabytków.
Program musi zawierać określenie metod i terminów rozwiązania najpilniejszych problemów obiektów, a w razie potrzeby – wykonania podstawowych prac remontowych i zabezpieczających, oraz wskazanie terminu przeprowadzenia docelowej, pełnej rewaloryzacji obiektów (nie dłużej niż pięć lat).
Zalety realizacji programu rewitalizacyjnego
Dzięki rewitalizacji samorządy:
● tworzą nowe miejsca pracy,
● rozpowszechniają aktywność gospodarczą,
● zapobiegają patologiom społecznym,
● zapewniają rozwój infrastrukturalny.
6 kroków
Rewitalizacja terenu
1 Wizja
Należy stworzyć wizję projektu i programu rewitalizacji.
2 Konsultacje
Posiadane zarysy, cele i zadania projektu programu rewitalizacji należy przedyskutować z mieszkańcami, w szczególności z przedstawicielami biznesu, organizacjami społecznymi, liderami lokalnymi.
3 Prawo lokalne
Przed stworzeniem programu rewitalizacji rada gminy, jeżeli jeszcze nie posiada, powinna uchwalić miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego lub co najmniej studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego.
4 Uchwała
Rada gminy, mając miejscowy plan zagospodarowania, może uchwalić program rewitalizacji.
5 Zezwolenia i pozwolenia
Jeszcze przed realizacją programu rewitalizacji należy zdobyć wszystkie pozwolenia wynikające z prawa budowlanego oraz zezwolenia dotyczące remontów i modernizacji nieruchomości zabytkowych.
6 Finansowanie
Środków finansowych oprócz budżetowych gmina powinna już teraz zacząć szukać w unijnych programach pomocowych na lata 2007 – 2013.
Podstawa prawna
Ustawa z 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (t.j. Dz.U. z 2009 r. nr 84, poz. 712 z późn. zm.).