Sąd państwa członkowskiego, który został wezwany przez polski sąd do przesłuchania świadka, nie może uzależniać wykonania czynności od wcześniejszego pokrycia jej kosztów.
Polacy nie tylko coraz chętniej podejmują pracę w innych krajach Unii Europejskiej, ale i bez większych obaw pozywają zagranicznych pracodawców przed polskimi sądami. Procesy tego rodzaju rodzą jednak problemy z interpretacją przepisów wspólnotowych i ich przełożeniem na krajowe ustawodawstwa.

Przesłuchanie za zaliczką

Wczoraj Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wypowiedział się w kwestii pytania prejudycjalnego związanego ze sprawą Artura Weryńskiego. Polak wniósł do Sądu Rejonowego dla Warszawy Śródmieścia pozew o odszkodowanie z tytułu umowy o zakazie konkurencji przeciwko swojemu byłemu pracodawcy Mediatel 4B spółce z o.o. W ramach procesu sąd wystąpił do Dublin Metropolitan District Court (Irlandia) o przesłuchanie świadka. Sąd wezwany uzależnił jednak przesłuchanie od wpłaty zaliczki w wysokości 40 euro na poczet zwrotu kosztów przysługującym świadkom. Polski sąd zakwestionował zasadność wezwania, ale jeszcze w toku postępowania przed TS wpłacił żądaną kwotę.
Pomimo przesłuchania irlandzkiego świadka trybunał uznał, że należy wyjaśnić zaistniałe wątpliwości. W tym celu dokonał wykładni przepisów rozporządzenia rady (WE) nr 1206/2001 z 28 maja 2001 r. w sprawie współpracy między sądami państw członkowskich przy przeprowadzaniu dowodów w sprawach cywilnych lub handlowych.
Możliwość przesłuchania świadka na wniosek jednego z państw członkowskich została określona w art. 4 ust. 1 lit. e) rozporządzenia. Odmowa wykonania wniosku musi natomiast znajdować oparcie w art. 14. Jedną z wymienionych tam przeszkód jest brak wpłaty kaucji lub zaliczki, o które zwrócił się sąd wezwany do przeprowadzenia czynności. Żądanie może dotyczyć zaliczki wyłącznie na poczet kosztów biegłego. TS uznał więc, że sąd wezwany nie ma prawa do uzależnienia przesłuchania świadka od uprzedniej wpłaty zaliczki na poczet należności tego świadka.
W drugiej kolejności TS zbadał, czy sąd wezwany może domagać się następczego zwrotu należności świadka. Artykuł 18 ust. 1 rozporządzenia stanowi, że nie można żądać zwrotu opłat lub kosztów za wykonanie wniosku o przeprowadzenie dowodu.

Następczy zwrot kosztów

Dlatego decydujące znaczenie ma to, czy należności świadka można było traktować tutaj jako opłaty lub koszty. Według prawa irlandzkiego świadkowie muszą stawić się przed sądem tylko wtedy, gdy uprzednio otrzymali zwrot wydatków. Ich zapłata nie należy do sądu, ale do strony wskazującej świadka. Zdaniem sądu irlandzkiego nie są to koszty sądowe.
TS orzekł, że pojęcie kosztów podlega autonomicznej wykładni zgodnie z prawem Unii i nie jest zależne od kwalifikacji prawa krajowego. Celem rozporządzenia nr 1206/2001 jest proste, skuteczne i szybkie przeprowadzanie dowodów w sprawach transgranicznych. Obowiązek zwrotu kosztów może istnieć tylko w wypadku, gdy zaistnieje jeden z wyjątków przewidzianych w art. 18 ust. 2 rozporządzenia. Wskazuje on na konieczność zwrotu wynagrodzenia biegłych i tłumaczy, kosztów powstałych na skutek szczególnej formy dowodu określonego we wniosku lub korzystania przy przeprowadzaniu dowodów z technologii komunikacyjnych.
40 euro zaliczki na poczet zwrotu kosztów zapłaci w Irlandii strona wnosząca o przesłuchanie świadka