Rejestr PESEL będzie podstawowym rejestrem gromadzącym dane związane z tożsamością osób. Dane te wprowadzać będą bezpośrednio organy rejestrujące określone zdarzenia, tj. kierownicy urzędów stanu cywilnego, wojewodowie i konsulowie oraz organy gmin wydające dowody osobiste. Rejestr ten będzie pełnił rolę nadrzędną wobec innych rejestrów centralnych.
Głównym celem ustawy o ewidencji ludności z 24 września 2010 r. jest stworzenie jednego wiarygodnego rejestru opartego na rejestrze PESEL. Będzie on stanowił zbiór tzw. danych wyjściowych dla innych centralnych rejestrów państwowych. Z punktu widzenia obywatela zapewni to z kolei możliwość odmiejscowienia czynności administracyjnych, stwarzając podstawę do likwidacji zapisów o adresie zamieszkania w dowodach osobistych i innych dokumentach. Doprowadzi też do likwidacji obowiązku zawiadamiania przez obywatela różnych instytucji o zmianie danych, np. urzędów skarbowych, ZUS, wojskowych komend uzupełnień itp.

Model docelowy

Ostatecznym efektem przebudowy rejestru PESEL będzie zniesienie obowiązku meldunkowego jako odrębnej instytucji prawa. Ma to nastąpić od 1 stycznia 2014 r. Od tego momentu ewidencja ludności będzie funkcjonować w oparciu nie o kryterium miejscowe (związane ze zgłaszaniem miejsca zamieszkania), lecz wyłącznie o kryterium rzeczowe. Dane związane z tożsamością osoby i jej statusem prawno-administracyjnym wprowadzać będą bezpośrednio do rejestru PESEL organy rejestrujące określone zdarzenia, tj. kierownicy urzędów stanu cywilnego, wojewodowie i konsulowie oraz organy gmin wydające dowody osobiste.
PESEL będzie podstawowym rejestrem gromadzącym dane związane z tożsamością osób. Zmiana zasad zasilania zagwarantuje jego pełną wiarygodność i aktualność, dzięki czemu stanie się – w zakresie przedmiotowym – rejestrem referencyjnym.
Zapewniony zostanie automatyczny obieg informacji między rejestrami, co zwolni obywateli przy większości czynności administracyjnych z obowiązku przedkładania dokumentów poświadczających te dane. W celu osiągnięcia efektu docelowego niezbędna będzie kompleksowa zmiana w systemie obiegu informacji między urzędami rejestrującymi zdarzenia związane z tożsamością i statusem prawno-administracyjnym osoby a rejestrem PESEL. Konieczna będzie również zasadnicza modernizacja systemów informatycznych obsługujących ewidencję ludności zarówno na poziomie gminy, jak i na poziomie centralnym.

Gromadzenie danych

Tak jak dotychczas rejestr PESEL będzie prowadzony przez ministra spraw wewnętrznych. W rejestrze tym gromadzone będą dane obywateli polskich zamieszkujących na terytorium Polski oraz przebywających za granicą, a ubiegających się o polski dokument tożsamości. Obejmować on obędzie również dane dotyczące cudzoziemców zamieszkujących w Polsce w związku z:
● uzyskaniem prawa stałego pobytu przez obywatela (lub członka rodziny) państwa członkowskiego Unii Europejskiej, obywatela państwa członkowskiego Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym – i obywatela Konfederacji Szwajcarskiej,
● udzieleniem zezwolenia na osiedlenie się albo na pobyt rezydenta długoterminowego Wspólnot Europejskich,
● uzyskaniem: statusu uchodźcy, ochrony uzupełniającej, azylu, zgody na pobyt tolerowany lub ochrony czasowej.
Szczegółowy zakres gromadzonych danych określa art. 8 ustawy. I tak rejestrowane będą m.in. informacje określające tożsamość osoby, tj. nazwisko i imię (imiona), data, miejsce i kraj urodzenia, a także dotyczące stanu cywilnego, adresu i daty zameldowania na pobyt stały itd. Rejestracji danych w zależności od ich zakresu będą dokonywać kierownicy urzędów stanu cywilnego, organy gminy, wojewodowie.

Numer PESEL

Numer identyfikacyjny Powszechnego Elektronicznego Systemu Ewidencji Ludności nadaje się z urzędu osobie, której dane gromadzone są w rejestrze PESEL i rejestrze mieszkańców. Numer PESEL jest to jedenastocyfrowy symbol numeryczny, jednoznacznie identyfikujący osobę fizyczną, zawierający datę urodzenia, numer porządkowy, oznaczenie płci oraz liczbę kontrolną.
Nowe rozwiązania w stosunku do obecnych upraszczają procedury związane z nadawaniem numeru PESEL, zakładając, że jest on nadawany z urzędu od ręki, przy okazji załatwiania przez osobę sprawy skutkującej nadaniem numeru PESEL np. przy rejestracji urodzenia dziecka czy ubieganiu się o polski dokument tożsamości. Osoba taka również od ręki otrzyma urzędowe powiadomienie o nadaniu numeru PESEL, czego dotychczasowe przepisy prawne nie przewidują. Wobec osób, które zgodnie z art. 7 ust. 1 ustawy będą mogły uzyskać numer PESEL wyłącznie w drodze indywidualnej, na umotywowany wskazaniem właściwego przepisu prawa wniosek, przyjęto, iż sprawa załatwiana będzie nie jak dotychczas w jednym miejscu w kraju (tj. Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji), lecz w dowolnym, właściwym rzeczowo organie administracji na szczeblu terenowym.



Przepis art. 23 zawiera delegację ustawową do wydania przez ministra właściwego do spraw wewnętrznych rozporządzenia wykonawczego. W akcie tym określone będą:
● wzór wniosku o nadanie numeru PESEL;
● forma i tryb powiadomienia o nadaniu lub zmianie numeru PESEL, w tym wzór powiadomienia;
● tryb postępowania z danymi osób, którym sporządzono nowy akt urodzenia;
● sposób obliczania liczby kontrolnej.

Środki elektroniczne

Ustawa umożliwia wykorzystanie w szerokim zakresie środków komunikacji elektronicznej, nie tylko do przyjmowania wniosków o udostępnienie danych, ale także do dostarczania danych uprawnionym osobom i podmiotom. Skorzystanie z tej możliwości uzależnione jest jednak od spełnienia szczegółowych warunków technicznych określonych w art. 45 – 49 ustawy. W sprawach o udostępnienie danych za pomocą urządzeń teletransmisji danych właściwy organ wydawać będzie decyzję administracyjną.
Oprócz podmiotów, którym w zakresie realizacji ich zadań udostępnia się dane, o dostęp do informacji z rejestru PESEL mogą występować:
● osoby i jednostki organizacyjne, jeżeli wykażą w tym interes prawny;
● jednostki organizacyjne, w celach badawczych, statystycznych, badania opinii publicznej, jeżeli po wykorzystaniu dane te zostaną poddane takiej modyfikacji, która nie pozwoli ustalić tożsamości osób, których one dotyczą;
● inne osoby i jednostki organizacyjne, jeżeli wykażą interes faktyczny w otrzymaniu danych, pod warunkiem uzyskania zgody osób, których one dotyczą.
Oprócz uprawnienia do uzyskania zaświadczenia obywatelowi zapewniona zostanie dodatkowa możliwość nieodpłatnego dostępu online do własnych danych zawartych w rejestrze PESEL, co stanowi pełną realizację gwarancji wyrażonej w art. 51 ust. 3 konstytucji.
Ponadto została uwzględniona możliwość dokonania wyboru formy – pomiędzy pisemną a elektroniczną – w jakiej będzie wydane zaświadczenie zawierające pełny odpis przetworzonych danych dotyczących wnioskodawcy oraz formy odpowiedzi na wniosek o udostępnienie danych osobowych innej osoby.
Umożliwiono również podmiotom, którym dane z rejestru PESEL są niezbędne do realizacji ich zadań ustawowych, prostszą formę tego udostępnienia, czyli teletransmisyjną weryfikację danych.
Ważne!
Obywatel będzie miał zapewniony nieodpłatny dostęp online do własnych danych zawartych w rejestrze PESEL
Obowiązek udostępnia danych
Dane z rejestru PESEL w zakresie niezbędnym do realizacji ich ustawowych zadań, udostępnia się następującym podmiotom:
● organom administracji publicznej, sądom i prokuraturze;
● Policji, Straży Granicznej, Służbie Więziennej, Służbie Kontrwywiadu Wojskowego, Służbie Wywiadu Wojskowego, Służbie Celnej, Żandarmerii Wojskowej, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Biuru Ochrony Rządu, Centralnemu Biuru Antykorupcyjnemu, szefowi Krajowego Centrum Informacji Kryminalnych, organom wyborczym i strażom gminnym (miejskim);
● komornikom sądowym w zakresie niezbędnym do prowadzenia postępowania egzekucyjnego;
● organom kontroli skarbowej i Wywiadowi Skarbowemu;
● państwowym i samorządowym jednostkom organizacyjnym oraz innym podmiotom w zakresie niezbędnym do realizacji zadań publicznych określonych w odrębnych przepisach;
● Polskiemu Czerwonemu Krzyżowi w zakresie danych osób poszukiwanych.
Podstawa prawna
Art. 6 – 23, art. 45 – 58 ustawy z 24 września 2010 r. o ewidencji ludności (Dz.U. nr 217, poz. 1427).