Oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku można złożyć przed notariuszem ustnie lub na piśmie. Notariusz może również poświadczyć podpis spadkobiercy
Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku składa się przed sądem lub przed notariuszem. Można je złożyć ustnie lub na piśmie z podpisem urzędowo poświadczonym. Pełnomocnictwo do złożenia oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku powinno być pisemne z podpisem urzędowo poświadczonym (art. 1018 par. 3 kodeksu cywilnego).

U notariusza szybciej

Sposób złożenia oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku przed sądem nie budzi wątpliwości. Bowiem elementy treści oświadczenia spadkodawcy, właściwość miejscową sądu rejonowego oraz wymagane dokumenty, które należy złożyć przy składaniu oświadczenia spadkodawcy przed sądem, określają dokładnie art. 640 i 641 k.p.c. Niestety złożenie oświadczenia przed sądem zajmuje więcej czasu niż w przypadku złożenia go przed notariuszem.

Zdaniem SN

W praktyce stosowania art. 1018 par. 3 k.c. powstała jednak wątpliwość, czy składane przed notariuszem oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku wymaga zachowania formy aktu notarialnego, czy wystarczy, aby zostało ono złożone na piśmie zawierającym notarialnie poświadczony podpis spadkobiercy.
Ostatecznie w praktyce notarialnej przyjęło się, że oświadczenie o przyjęciu lub odrzucenie spadku jest składane przed notariuszem w formie aktu notarialnego. Potwierdził to SN w postanowieniu z 10 listopada 2006 roku (ICSK 228/06), wprost wyrażając w tezie pogląd, że złożenie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku przed notariuszem wymaga formy aktu notarialnego.

Spisanie protokołu

Jednak zdaniem dr. hab. prof. US Zbigniewa Kuniewicza z Uniwersytetu Szczecińskego forma aktu notarialnego nie jest jedyną formą złożenia przed notariuszem oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku.
Pogląd ten znajduje potwierdzenie przede wszystkim w wyraźnym brzmieniu przepisu art. 1018 par. 3 k.c., z którego wynika, że spadkobierca może ustnie (lub na piśmie z podpisem urzędowo poświadczonym) złożyć oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku zarówno przed sądem, jak i notariuszem. W obu przypadkach sposobem udokumentowania złożonego oświadczenia jest protokół, który na podstawie art. 641 par. 4 k.p.c. sporządza sąd, natomiast na podstawie art. 104 par. 3 ustawy z 14 lutego 1991 r. – Prawo o notariacie (t.j. Dz.U. z 2008 r. nr 189, poz. 1158 ze zm.) sporządza notariusz. Przy tym wskazuje się m.in., że czynność polegająca na spisaniu protokołu przez notariusza nie jest tożsama z czynnością sporządzenia aktu notarialnego.

Badanie treści oświadczeń

Ponadto notariusz przy poświadczeniu podpisu nie jest zwolniony z obowiązku badania treści składanych oświadczeń, bowiem zgodnie z art. 81 prawa o notariacie notariusz nie może dokonać czynności notarialnej sprzecznej z prawem. Dlatego na przykład notariusz nie może poświadczyć podpisu stron na umowie przeniesienia własności nieruchomości, dla której zastrzeżona jest forma aktu notarialnego (art. 158 k.c.).
Forma pisemna z urzędowym poświadczeniem podpisu oraz forma aktu notarialnego należą do tzw. innych form szczególnych, o których mowa w art. 73 par. 2 k.c., i co do zasady wiadome jest, kiedy istnieje obowiązek złożenia oświadczenia w określonej formie szczególnej. W przypadku formy aktu notarialnego zawsze pojawia się wyraźna ustawowa formuła mówiąca o konieczności złożenia oświadczenia woli – „w formie aktu notarialnego” (zob. np. art. 80, 158, 245, 1048, 1050 k.c.).
Natomiast formę pisemną z podpisem urzędowo poświadczonym wyrażają zwroty: „forma pisemna z podpisami notarialnie poświadczonymi” (art. 751 k.c.) albo „forma pisemna z podpisem urzędowo poświadczonym” (art. 1018 par. 3 k.c.).
Tak więc problem pozostaje nadal otwarty. Trudno bowiem zgodzić się z poglądem, że jedyną formą złożenia przed notariuszem oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku jest forma aktu notarialnego. W praktyce stosowania art. 1018 par. 3 k.c. zasadne wydaje się przyjęcie stanowiska, że oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku może zostać złożone na piśmie zawierającym notarialnie poświadczony podpis spadkobiercy.