Przedsiębiorcy, którzy zawarli umowy z konsumentami, muszą poinformować ich o zmianie ceny będącej efektem podwyższenia stawki VAT. Taki obowiązek mają przede wszystkim biura podróży, które muszą to zrobić najpóźniej na 21 dni przed rozpoczęciem imprezy. Informować o zmianie cennika indywidualnie każdego klienta nie mają natomiast obowiązku dostawcy energii.
Jeżeli Sejm przegłosuje poprawki, które w dniu wczorajszym przyjęła Komisja Finansów Publicznych, z tego obowiązku zwolnieni zostaną także operatorzy telekomunikacyjni oraz podmioty świadczące usługi komunalne, takie jak odprowadzanie ścieków, wywóz śmieci oraz dostarczanie wody.

Ceny wycieczek

Od 1 stycznia stawka VAT na większość usług i towarów zostanie podniesiona o 1 proc. W związku z tym firmy, które zawarły umowy z konsumentami i które przerzucą koszty związane z tą podwyżką na klientów, powinni poinformować ich o zmianie cennika. Taki obowiązek mają przede wszystkim biura podróży.
– Przeważająca większość umów z organizatorami turystycznymi jest konstruowana w ten sposób, że klient przy jej podpisywaniu płaci tylko zaliczkę wynoszącą np. 30 proc. ceny, a resztę uiszcza tuż przed wyjazdem, a więc już w przyszłym roku. Klienci nie są chętni do tego, aby płacić z góry całość ceny za usługę, z której skorzystają np. za kilka miesięcy – tłumaczy Małgorzata Cieloch, rzecznik Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.
Problem podwyższenia ceny wycieczki w związku ze wzrostem VAT dotyczyć będzie przyszłorocznych wyjazdów, np. na sylwestra czy zimowiska. Zgodnie z prawem operator turystyczny może bowiem podnieść cenę wycieczki, jeżeli jest to związane m.in. właśnie ze wzrostem podatków. Takie uprawnienia daje mu ustawa o usługach turystycznych.
Trzeba pamiętać, że nawet jeżeli biuro podróży w sposób zgodny z prawem podwyższy cenę wycieczki, konsument ma prawo na tej podstawie odstąpić od umowy.
Zgodnie z art. 14 ust. 5 ustawy o usługach turystycznych, jeśli przed rozpoczęciem imprezy dochodzi do zmiany istotnych warunków umowy, do których zalicza się również cenę, organizator powinien o tym niezwłocznie poinformować konsumenta.

Prawo odstąpienia

Konsument również niezwłocznie powinien oświadczyć, czy przyjmuje proponowaną zmianę, czy odstępuje od umowy za zwrotem wniesionych przez niego świadczeń i bez obowiązku ponoszenia dodatkowych ciężarów finansowych.
– Przedsiębiorca powinien zwrócić wszystko, co od konsumenta uzyskał w związku z wykonaniem umowy, i nie może nakładać na niego innych ciężarów finansowych, gdyż to faktycznie prowadziłoby do obejścia zakazu zwrotu uzyskanych świadczeń pieniężnych – podsumowuje Aleksandra Wędrychowska-Karpińska.
Ustawa o usługach turystycznych nakłada także ograniczenie czasowe dla możliwości zmiany ceny wycieczki.
– Umowa nie może zastrzegać krótszego terminu zmiany ceny niż 21 dni przed datą wyjazdu. Niedopuszczalne jest postanowienie przewidujące podniesienie ceny w 5., 10., a nawet 20. dniu przed wyjazdem – mówi Aleksandra Wędrychowska-Karpińska, radca prawny, wspólnik w Kancelarii WKB Wierciński, Kwieciński, Baehr.

Nie można odstąpić

Prawa do odstąpienia od umowy z powodu podwyższenia VAT nie mają klienci operatorów telefonicznych. Tak więc abonent, który nie zgodzi się na zmianę cennika wynikającą z podwyższenia VAT i zerwie umowę z operatorem, musi liczyć się z tym, że zostanie mu naliczona kara umowna.
– Prawo telekomunikacyjne, a konkretnie jego art. 61 ust. 6a, stanowi, że jeżeli konieczność wprowadzenia w cenniku zmiany następuje na skutek zmiany przepisów prawa, to abonent nie ma prawa na tej podstawie wypowiedzieć umowy – tłumaczy Iwona Pasierbiak, radca prawny z kancelarii Kruk Pasierbiak Wasilewski i Wspólnicy.
I zaznacza, że przedsiębiorcy nie mogą być karani za to, że państwo potrzebuje dodatkowych pieniędzy i chce je zdobyć, podwyższając stawkę VAT.
Na podobnym stanowisku stanął prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej, który stwierdził, że abonent nie może skorzystać z prawa do wypowiedzenia umowy bez konieczności zwrotu przyznanej ulgi, jeżeli podwyżka cen wynika ze zmiany przepisów prawa, tak jak to by miało miejsce w przypadku podwyżki stawki VAT na usługi telekomunikacyjne.
Co więcej, posłowie z komisji finansów publicznych wprowadzili poprawkę, zgodnie z którą operatorzy nie będą musieli nawet informować indywidualnie każdego klienta o zmianie cennika w związku z podwyższeniem VAT-u. Wystarczy, że nowy cennik podadzą do publicznej wiadomości.

Dostawcy energii

Obowiązku informowania klientów o zmianie cen w związku z podwyższeniem VAT nie mają dostawcy energii.
– Urząd Regulacji Energetyki zatwierdza taryfy i ceny prądu, które są cenami netto. I dopiero później przedsiębiorstwa doliczają do tego VAT. Prawo energetyczne nie wymaga więc, aby przedsiębiorstwa te informowały swoich odbiorców o zmianie ceny brutto, która wynika z podwyżki podatków – tłumaczy Agnieszka Głośniewska, rzecznik prasowy Urzędu Regulacji Energetyki.
Prawo energetyczne nakłada taki obowiązek informacyjny tylko w przypadku zmiany taryfy polegającej na ustaleniu przez przedsiębiorstwa energetyczne nowych stawek netto.
Firmy zaplanowały w umowach z konsumentami podwyżkę VAT
Maciej. M. Bogucki, radca prawny w kancelarii Mamiński i Wspólnicy
W świetle zapowiadanej podwyżki VAT część firm w umowach zawieranych w tym roku z konsumentami już wprowadziła zapisy umożliwiające klientom odstąpienie od umowy, jeśli ta podwyżka zacznie obowiązywać. Takie regulacje zawierają np. umowy niektórych firm deweloperskich.
Generalnie należy uznać, że w sytuacji, w której pomiędzy konsumentem a przedsiębiorcą zawarto umowę przedwstępną, w której cena nabywanego towaru lub usługi została wyrażona w kwocie brutto, a termin zawarcia umowy przyrzeczonej i wydania towaru (wykonania usługi) nastąpi już po wprowadzeniu nowych stawek podatku, cena do zapłaty przez konsumenta nie ulegnie zmianie. Podwyższenie ceny mogłoby bowiem zostać uznane za niedozwoloną próbę przeniesienia ryzyka prowadzonej przez przedsiębiorcę działalności na klienta.
Jeśli w takiej umowie natomiast określono cenę ostateczną jako wyrażoną cyfrowo kwotę netto plus także określoną cyfrą kwotę VAT, przedsiębiorca powinien dać klientowi możliwość odstąpienia od umowy.
Podwyżka VAT nie powinna natomiast wpłynąć na stosunki pomiędzy przedsiębiorcami. Zmiany bowiem aktualnie obowiązujących stawek podatkowych wkalkulowane są w ryzyko prowadzenia działalności.