Sejmowa godzina pytań jako instrument kontroli posłów nad rządem przypomina pytania w sprawach bieżących.
Prezes Prawa i Sprawiedliwości Jarosław Kaczyński zaproponował wprowadzenie trzygodzinnej debaty opozycja – rząd na wzór brytyjski z obowiązkową obecnością premiera.
W myśl tego projektu kluby i koła poselskie, które złożyły oświadczenie o niepopieraniu rządu, miałyby wyłączne prawo zadawania pytań premierowi i członkom jego gabinetu.
Czy proponowane rozwiązanie jest czymś nowym? Godzina pytań funkcjonuje już w kilkunastu krajach w Europie (Finlandia, Słowacja, Wielka Brytania) i poza Europą (m.in. USA, Kanada, Australia, Japonia). Pojawiła się ona również od 21.10.2009 roku w Parlamencie Europejskim. Wtedy to po raz pierwszy szef Komisji Europejskiej Jose Manuel Barosso przez godzinę odpowiadał na pytania eurodeputowanych.
Sama idea rzeczywiście zrodziła się w Wielkiej Brytanii w drodze zwyczaju konstytucyjnego. Dziś w krajach anglosaskich nosi powszechnie nazwę „oral time”. W kraju tym przyznaje się jedynie posłom opozycji prawo do zadawania pytań.

Godzina pytań

Jednakże wydaje się, że lepszym pomysłem będzie spojrzenie nieco bliższe geograficznie. W stronę rozwiązań przyjętych przez naszego południowego sąsiada – Republiki Słowackiej. Do tego kraju, który wszakże jest ustrojowo o wiele bliższy Polsce niż Wielka Brytania.
Jako jeden z punktów stałych obrad parlamentarnych istnieje tzw. godzina pytań (Hodina otázok), w czasie której członkowie rządu, Prokurator Generalny i przewodniczący Najwyższego Urzędu Kontroli odpowiadają na aktualne pytania, przede wszystkim z zakresu ich kompetencji, złożone na piśmie przez posłów do godziny 12 w przededniu obrad. Jest to obligatoryjny element porządku każdego posiedzenia wynikający z regulacji zawartych w par. 131 ustawy – regulaminu z dnia 24 października 1996 roku o porządku obrad Rady Narodowej. Można powiedzieć, że jest to „proceduralna okazja do parlamentarnej analizy działań rządu”. W myśl par. 24 ust. 6 ustawy-regulaminu odbywa się w każdy czwartek i zwykle zaczyna się o godzinie czternastej.

Czas dla premiera

Z godziny pytań pierwsze 15 minut to czas przeznaczony na pytania do premiera. Potem zadawane są pytania przez posłów w kolejności ustalonej wcześniej w wyniku losowania. Pytania muszą być zwięzłe i powinny umożliwiać zwięzłą odpowiedź, a przedział czasowy, przez jaki można zadać pytanie jeden poseł, wynosi dwie minuty (par. 131 ust. 4 w zw. par. 131 ust. 5 ustawy-regulaminu). Członkowie rządu w trakcie godziny pytań są zobligowani do uczestnictwa w obradach , chyba że dotyczy ona określonego tematu i wystarczy obecność właściwego ministra. W uzasadnionych przypadkach przewodniczący rządu wyznacza członka rządu zastępującego w wyniku usprawiedliwionej nieobecności innego członka rządu lub oznajmia, że sam będzie udzielać odpowiedzi na pytania. Na pytania, które zostaną zadane, a na które nie zostanie udzielona bezpośrednio odpowiedź, muszą odpowiedzieć właściwi ministrowie na piśmie w ciągu 30 dni.
W przedstawionym modelu słowackim nie ma proponowanego obostrzenia wskazującego, że prawo do zadawania pytań mają wyłącznie posłowie opozycji. Wydaje się, że kwestia ta nie jest możliwa do prawnego uregulowania, gdyż uchybiałaby zasadom demokratycznego państwa prawa. W przypadku obecnej kadencji parlamentu posłowie zadali 79 pytań, z czego wspierający rząd – 8 pytań, zaś opozycja aż 71 (stan na 30.09.2010 r.). Pytania te dotyczą zazwyczaj problemów bieżących.

Zasady powinny być jasne

Godzina pytań jako instrument kontroli posłów wobec rządu jest zbliżona do istniejących już w polskim parlamencie form zadawania pytań członkom rządu, a mianowicie zapytaniom oraz pytaniom w sprawach bieżących. Bez wątpienia proponowane novum pozwoliłoby nie tylko parlamentarzyście, ale także – poprzez media transmitujące takie wydarzenia – każdemu obywatelowi na regularne poznawanie odpowiedzi na bieżące problemy społeczne oraz uzasadnienia rządu w zakresie dotyczącym tworzonych regulacji prawnych. Warto zaznaczyć, że bez ścisłego dopracowania zasad przebiegu godziny pytań może dojść do takiej sytuacji jak w Republice Słowackiej, gdzie pomimo tylu pytań rząd udzielił zaledwie 7 odpowiedzi (dane za stroną internetową Rady Narodowej: http://www.nrsr.sk).
Jak to jest na Słowacji
● każdy poseł ma prawo do zadawania pytań
● najpóźniej do godziny 12 w dzień poprzedzający zadawanie pytań swoje pytanie musi przedstawić na piśmie na ujednoliconym dla wszystkich formularzu
● o kolejności zadawania pytań decyduje dokonane wcześniej losowanie
● poseł może kierować pytania do premiera, członków rządu, prokuratora generalnego i przewodniczącego Najwyższego Urzędu Kontroli
● godzina pytań odbywa się w każdy czwartek i zwykle zaczyna się o godzinie 14
● pierwsze 15 minut to czas przeznaczony na pytania do premiera
● czas zadawania uzupełniającego pytania – 2 minuty
● pytania muszą być zwięzłe i powinny umożliwiać zwięzłą odpowiedź
● brak limitu czasowego na odpowiedź