Gminy mogą dostarczać szerokopasmowy internet tam, gdzie nie opłaca się to prywatnym firmom. Celem tego działania jest potrzeba pobudzenia popytu i przeciwdziałanie wykluczeniu cyfrowemu. Tego rodzaju przedsięwzięcia należą do zadań własnych samorządu, ale ich realizacja podlega nadzorowi UKE.
Do Urzędu Komunikacji Elektronicznej (UKE) należy obowiązek wspierania samorządów w przedsięwzięciach telekomunikacyjnych. Wynika on z art. 4 ustawy o wspieraniu usług i rozwoju sieci telekomunikacyjnych, zwanej ustawą szerokopasmową. Chodzi o to, by samorządy wybrały i realizowały koncepcję działalności telekomunikacyjnej, która nie będzie antyrynkowa.

Zgoda urzędu

Samorząd (gmina, powiat, województwo) uruchamia działalność telekomunikacyjną na danym terenie tylko wówczas, gdy jest to celowe z punktu widzenia rynku lub konsumentów. Może zatem bez ograniczeń inwestować w rozbudowę infrastruktury, by stworzyć możliwości działalności dla operatorów, uzupełniać luki w istniejącej infrastrukturze sieciowej, a także podjąć własną działalność i świadczyć usługi detaliczne tam, gdzie przedsiębiorcy nie wykazują zainteresowania. Ponadto samorządy mają prawo do nieograniczonej działalności telekomunikacyjnej na rzecz własnych jednostek wewnętrznych oraz do świadczenia usług nieodpłatnie lub po obniżonej cenie tam, gdzie jest to celowe z punktu widzenia potrzeb społecznych.
Każdy rodzaj działalności telekomunikacyjnej gminy ma być zaopiniowany przez prezesa UKE. Chodzi o to, by ustalić optymalny model prowadzenia działalności telekomunikacyjnej samorządu, w zgodzie z przepisami ustawy. Odstąpienie przez samorząd od zasady otwartej sieci czy od zasady nieodpłatnego lub po obniżonych kosztach udostępniania sieci operatorom może być zrealizowanie tylko po uzyskaniu zgody UKE na taką działalność. Art. 7 ustawy szerokopasmowej reguluje możliwość świadczenia przez samorządy usług telekomunikacyjnych użytkownikom końcowym bez pobierania wynagrodzenia lub za wynagrodzeniem niższym niż cena rynkowa.

Wspólna infrastruktura

Gminy mogą nie tylko budować czy eksploatować sieci telekomunikacyjne, lecz także świadczyć usługi z wykorzystaniem posiadanej infrastruktury telekomunikacyjnej na rzecz przedsiębiorców telekomunikacyjnych bądź użytkowników końcowych. Po spełnieniu określonych warunków mogą też dostarczać mieszkańcom internet po obniżonych cenach lub nawet za darmo. Tego rodzaju działania podlegają, z uwagi na ryzyko zakłócenia konkurencji na rynku telekomunikacyjnym, uprzedniemu zbadaniu przez prezesa UKE.
Podmioty wykonujące zadania z zakresu użyteczności publicznej to zgodnie art. 2 ust. 1 pkt 3 ustawy szerokopasmowej przedsiębiorstwa energetyczne, tj. prowadzące działalność w zakresie przesyłania, dystrybucji paliw i energii oraz przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjne, które są jednostkami sektora finansów publicznych lub są nadzorowane przez takie jednostki. Przedsiębiorstwa te dysponują zbudowaną ze środków publicznych trwałą infrastrukturą techniczną, która może być wykorzystana na potrzeby realizowania przez samorządy inwestycji telekomunikacyjnych (możliwość współkorzystania ze słupów, z masztów, ciągów kanalizacyjnych i ze światłowodów). Ponadto przedsiębiorstwa te mają doświadczenie w prowadzeniu inwestycji liniowych, bo przecież do ich podstawowej działalności należą inwestycje w budowę i modernizację infrastruktury technicznej. Ustawa szerokopasmowa zakłada, że podmioty te przy okazji własnych inwestycji mogą wspierać inwestycje w telekomunikację, co w konsekwencji będzie skutkować obniżeniem kosztów budowy infrastruktury telekomunikacyjnej.
Przepisy dodatkowo nakładają na firmy wykonujące zadania z zakresu użyteczności publicznej obowiązek udostępnienia infrastruktury wykorzystywanej przez nie do ich podstawowej działalności dla potrzeb publicznej sieci telekomunikacyjnej. Warunki dostępu do infrastruktury i współkorzystania z niej powinny zostać określone w umowie sporządzonej w formie pisemnej, pod rygorem jej nieważności. Podmiot wykonujący zadania z zakresu użyteczności publicznej obowiązany jest przeznaczyć czas oczekiwania na zawarcie umowy na przeprowadzenie negocjacji, gdy zawnioskują o to przedsiębiorcy telekomunikacyjni. Ustawa zastrzega, że informacje uzyskane w związku z negocjacjami są poufne. W sytuacji uzasadnionej potrzeby prezes UKE jest uprawniony do zmiany treści umowy o dostępie i współkorzystaniu z infrastruktury technicznej lub zobowiązania stron umowy do jej zmiany.



Zagospodarowanie terenu

Art. 70 ustawy szerokopasmowej wprowadza zmiany do ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Dotyczą one wprowadzenia do katalogu wartości i potrzeb, które uwzględnia się w planowaniu przestrzennym potrzeb w zakresie rozwoju infrastruktury technicznej, w szczególności sieci szerokopasmowych. Potrzeby te są na tyle istotne i zarazem na tyle często pomijane w dotychczasowej praktyce planistycznej, że ustawodawca zdecydował się na ich wyodrębnienie. Realizacji zamiaru rozprzestrzeniania infrastruktury telekomunikacyjnej służy również zmiana definicji inwestycji celu publicznego. Obecnie do tego rodzaju inwestycji zalicza się też inwestycję dotyczącą publicznej sieci telekomunikacyjnej, która może być realizowana przez prywatnego operatora i z prywatnych środków. Ustawa szerokopasmowa nadaje ponadto prezesowi UKE kompetencję do wyrażania opinii w sprawie projektu planu miejscowego. Chodzi o zapewnienie odpowiedniego uwzględnienia potrzeb rozwoju infrastruktury telekomunikacyjnej, aby przez nieuzasadnione zakazy i ograniczenia nie dochodziło do powstawania obszarów pozbawionych dostępu do nowoczesnych usług telekomunikacyjnych. Prezesowi UKE stworzono także możliwość uczestniczenia w postępowaniach dotyczących ustalania lokalizacji inwestycji celu publicznego z zakresu łączności publicznej.

Wymogi formalne

Samo podejmowanie działalności telekomunikacyjnej jest obwarowane spełnieniem wymagań przewidzianych w ustawie. Do jej rozpoczęcia jest konieczna przede wszystkim uchwała organu stanowiącego jednostki samorządu, a więc odpowiednio rady gminy, rady powiatu czy sejmiku województwa. Dodatkowo władze samorządowe muszą ogłosić informację o podjęciu działalności telekomunikacyjnej w Biuletynie Informacji Publicznej na swojej stronie internetowej oraz przekazać ją prezesowi UKE. Informacja musi zawierać opis przedsięwzięcia oraz uzasadnienie wykazujące, że działalność ta nie zakłóca konkurencji na lokalnym rynku telekomunikacyjnym. Jednostka samorządu dodatkowo musu wykazać, że zachowa kompatybilność z innymi sieciami telekomunikacyjnymi tworzonymi przez podmioty publiczne lub finansowanymi ze środków publicznych.
Uzasadniona interwencja publiczna
Darmowe lub po niższych niż rynkowe kosztach udostępnianie szerokopasmowego internetu przez samorząd to forma skutecznej interwencji publicznej. Powinna ona zaistnieć tylko w uzasadnionych przypadkach tam, gdzie:
● prywatnym firmom nie opłaca się dostarczać szerokopasmowego internetu,
● istnieje potrzeba stymulacji popytu,
● jest konieczność przeciwdziałania wykluczeniu cyfrowemu,
● wyraża na to zgodę prezes UKE po uprzedniej analizie wniosku.
Podstawa prawna
Ustawa z 7 maja 2010 r. o wspieraniu rozwoju usług i sieci telekomunikacyjnych (Dz.U. z 2010 r. nr 106, poz. 675).