W jakich przypadkach w postępowaniu administracyjnym organ administracji publicznej musi wystąpić do sądu o ustanowienie kuratora dla strony?
dr Mariusz Bidzyński
wspólnik w Kancelarii Radcowskiej Chmaj i Wspólnicy
Instytucja kuratora dla osoby niezdolnej do czynności prawnych nie została bezpośrednio uregulowana w przepisach k.p.a. W tym zakresie ustawa odsyła do regulacji i rozwiązań zawartych w kodeksie cywilnym oraz innych przepisów tej gałęzi prawa (art. 30 par. 1 k.p.a.).
Podstawowym zagadnieniem w procesie ustalania kuratora jest ocena, czy dana osoba posiada zdolność do czynności prawnych. Pod tym pojęciem rozumie się zdolność bycia podmiotem praw i obowiązków w sferze prawa materialnego. Organ administracji publicznej zobligowany jest do weryfikacji statusu danego podmiotu, w tym przede wszystkim posiadania zdolności do czynności prawnych, na każdym z etapów postępowania (w procesie oceny wniosku czy też żądania). Wynika to z faktu, iż dopuszczenie przez organ podmiotu nieposiadającego takiej zdolności skutkować może wadliwością postępowania.
W procedurze administracyjnej spotkać się możemy z trzema rodzajami kurateli, to jest:
● dla osoby fizycznej (art. 16 par. 2 k.c. w zw. z art. 30 par. 2 k.p.a.);
● dla osoby prawnej (art. 42 par. 1 k.c. w zw. z art. 30 par. 3 k.p.a.);
● w sprawach spadków nieobjętych (art. 30 par. 5 k.p.a.).
Kuratora dla osoby fizycznej ustanawia się, zgodnie z zasadami określonymi w art. 16 par. 2 k.c., w przypadku częściowego ubezwłasnowolnienia osoby fizycznej. Oznacza to, że osoba fizyczna ograniczona w zdolności do czynności prawnych może dokonywać czynności samodzielnie, jakkolwiek za zgodą kuratora. Warto podkreślić, że przedstawicielem ustawowym może być nie tylko kurator, ale także opiekun. Przy czym, w odróżnieniu do sytuacji ograniczonej zdolności do czynności prawnych, stosownie do art. 14 par. 1 k.c. czynność prawna dokonana przez osobę, która nie ma w ogóle zdolności do czynności prawnych, jest objęta sankcją nieważności.
Kuratora dla osoby prawnej powołuje się w przypadku, gdy nie może ona prowadzić swoich spraw z powodu braku stosownych organów. Zasadniczo rzecz biorąc, chodzi zatem o brak właściwego organu zarządzającego lub niekiedy organu nadzorczego. W przypadku osoby prawnej kuratora ustanawia sąd rejestrowy, w którego okręgu osoba taka ma lub miała ostatnią siedzibę (por. art. 603 k.p.c.). Kuratora ustanawia się w trybie nieprocesowym, a zakres jego uprawnień określa się w wydanym przez sąd zaświadczeniu.
W sprawach dotyczących spadków nieobjętych jako strony działają osoby sprawujące zarząd majątkiem masy spadkowej, zaś w sytuacji ich braku kurator wyznaczony przez sąd na wniosek organu administracji publicznej. Pojęcie „spadek nieobjęty”, którym posługuje się ustawodawca w art. 30 par. 5 k.p.a., dotyczy spadków otwartych, ale do których nie zgłaszają się spadkobiercy. Spadki te pozostają wobec tego pod opieką kuratora spadku, który ustanawiany jest na podstawie art. 666 par. 1 k.p.c. Zadaniem kuratora jest ustalenie spadkobierców, zawiadomienie ich o otwarciu spadku i sprawowanie zarządu majątkiem spadkowym (art. 667 par. 1 i 2 k.p.c.).
lj