Organ gminy ma prawo określić podmioty, którym przysługują ulgi na przejazdy komunikacją miejską. Jest to autonomiczne uprawnienie rady gminy.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z 8 stycznia 2010 r. (sygn. akt III SA/Wa 2136/09, nieprawomocny) uznał, że rada miasta stołecznego Warszawy, określając w 2004 roku ulgi za usługi przewozowe środkami lokalnego transportu zbiorowego w mieście posiadała autonomiczne uprawnienia do ich ustalenia. Sporny stał się punkt uchwały rady miejskiej, zgodnie z którym do przejazdów ze zniżką 48 proc. środkami lokalnego transportu zbiorowego w Warszawie uprawnieni zostali małżonkowie, na których emeryci lub renciści otrzymują dodatki rodzinne, na podstawie aktualnej decyzji wydanej przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych na dany rok, potwierdzającej pobieranie dodatku rodzinnego – łącznie z dokumentem tożsamości. W uchwale zaznaczono jednak, że nie jest wymagane, aby kwota świadczenia była czytelna. Wojewoda mazowiecki zakwestionował ten zapis uchwały ze względu na fakt, że rada nie przyznała analogicznej ulgi małżonkom, na których emeryci lub renciści otrzymują dodatki rodzinne, na podstawie aktualnej decyzji wydanej przez Kasę Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego. Wojewoda twierdził bowiem, że rada miasta nie posiada uprawnień do takiego różnicowania podmiotów, którym przysługują ulgi na przejazdy komunikacją miejską.

Wyrok sądu

Zdaniem warszawskiego sądu sporna uchwała nr XLIII/1040/2004 Rady miasta stołecznego Warszawy z 16 grudnia 2004 r. w sprawie ustalenia ulg za usługi przewozowe środkami lokalnego transportu zbiorowego w m.st. Warszawie nie naruszała art. 32 konstytucji. A zatem rada miasta miała prawo podjąć uchwałę, zgodnie z którą do przejazdów ze zniżką 48 proc. środkami lokalnego transportu zbiorowego w Warszawie uprawnieni zostali małżonkowie, na których emeryci lub renciści otrzymują dodatki rodzinne, na podstawie aktualnej decyzji wydanej przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych na dany rok, potwierdzającej pobieranie dodatku rodzinnego. Sąd podkreślił, że ustalanie grup osób, którym przysługują ulgi, jest z istoty zaprzeczeniem zasadzie równości. Jednak – argumentował sąd – gdyby przyjąć za słuszne argumenty prezentowane przez wojewodę, to każdy z punktów załącznika do wspomnianej uchwały rady miasta, który przyznaje ulgi na przejazdy, należałoby zakwestionować, bowiem w każdym punkcie uchwała naruszałaby zasadę równości. Sąd nie podzielił więc argumentacji wojewody i stwierdził, że ustalanie ulg jest autonomicznym uprawnieniem rady gminy.

Uprawnienia rady

Na ustalanie cen za przejazdy pozwala radom gmin art. 8 ust. 1 ustawy z 5 lipca 2001 r. o cenach (Dz.U. nr 97, poz. 1050 z późn. zm.). Zgodnie z tym przepisem, rada gminy może ustalać ceny urzędowe za usługi przewozowe transportu zbiorowego oraz za przewozy taksówkami na terenie gminy. W mieście stołecznym Warszawie uprawnienia te przysługują radzie Warszawy. Z kolei rada powiatu może ustalać ceny urzędowe za usługi przewozowe transportu zbiorowego na terenie powiatu. Rada gminy posiada również uprawnienia do określania stref cen (stawki taryfowe) obowiązujących przy przewozie osób i ładunków taksówkami.

Spory sądowe

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach w wyroku z 2 czerwca 2007 r. (sygn. akt I SA/Gl 1564/07) stwierdził, że w sytuacji, gdy rada gminy posiada kompetencje do ustalenia cen urzędowych za usługi przewozowe lokalnym transportem zbiorowym, to posiada również kompetencje do określenia osób uprawnionych do opłaty ulgowej i zwolnionych z odpłatności. Uchwały podjęte na podstawie art. 4 ust. 1 pkt 2 ustawy o gospodarce komunalnej, jak i art. 8 ust. 1 ustawy z 2001 r. o cenach – przypomniał sąd – są aktami prawa miejscowego, o których mowa w art. 40 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym. Rada gminy – uzasadniał sąd – może więc wydać dwie odrębne uchwały w tym zakresie, ale też nic nie stoi na przeszkodzie, aby podjąć jedną uchwałę. Sąd dodał jednak, że uregulowanie dwukrotnie, w tym samym akcie, tej samej kwestii, w sposób odmienny stanowi istotne naruszenie prawa.
W innym wyroku Wojewódzki Sąd Administracyjny w Bydgoszczy z 16 października 2007 r. (sygn. akt II SA/Bd 627/07) stwierdził, że nie ma przeszkód, aby rada gminy mogła okresowo wprowadzić niższe ceny za usługi świadczone przez niektóre komunalne środki transportu zbiorowego, jednocześnie wskazując sposób ich ustalania oraz cedując, na podstawie art. 4 ust. 2 ustawy z 1996 r. o gospodarce komunalnej (Dz.U. z 1997 r. nr 9, poz. 43 z późn. zm.), upoważnienie w powyższym zakresie na organ wykonawczy.
Już na podstawie przywołanych dwóch wyroków można uznać, że rada gminy posiada autonomiczne prawo do ustalania ulg za przejazdy komunikacją miejską. Prawa tego nie ogranicza zasada równości określona w konstytucji. Sądy uznają bowiem, że rada gminy może uchwalić ulgi na przejazdy dla osób, których sytuacja różni się w zakresie jednego, określonego w uchwale, elementu. Rada może także uchwalić ulgi na określony czas. Osoby, którym rada daje prawo do skorzystania z ulg na przejazdy, nie mogą więc np. podnosić, że otrzymały ulgi na całe życie, np. na podstawie praw nabytych.

Dwie regulacje

Na istotne uprawnienia gmin w zakresie podejmowania uchwał o cenach za przejazdy zwrócił uwagę również Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 19 lipca 2005 r. (sygn. akt I OSK 130/05). Sąd wskazał, że zgodnie z art. 9 ust. 4 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2001 r. nr 142, poz. 1591 z późn. zm.) usługi z zakresu komunikacji miejskiej świadczone przez gminę za pośrednictwem określonej jednostki organizacyjnej należy uznać za zadania o charakterze użyteczności publicznej.
NSA zwrócił jednak uwagę na różnice wynikające z ustawy o gospodarce komunalnej i ustawy o cenach. Z orzeczenia wynika, że w przypadku, gdy rada gminy skorzystała z możliwości stworzonej przez art. 8 ust. 1 ustawy o cenach i ustali ceny urzędowe za usługi przewozowe transportu zbiorowego obowiązujące na terenie gminy, to ceny te obowiązywać będą również i komunalne jednostki świadczące usługi z zakresu komunikacji miejskiej. Gdy natomiast rada gminy nie podejmie uchwały na podstawie art. 8 ust. 1 ustawy o cenach, wówczas obowiązana jest zgodnie z postanowieniami art. 4 ust. 1 pkt 2 ustawy o gospodarce komunalnej ustalić wysokość cen albo określić sposób ustalania cen za usługi z zakresu komunikacji miejskiej.
Komunikacja miejska w liczbach
● 259 miast w Polsce prowadzi komunikację miejską,
● 17 mln mieszkańców miast i wsi jest objętych komunikacją,
● 4 mld osób rocznie przewozi komunikacja miejska,
● 45 tys. osób jest zatrudnionych w komunikacji miejskiej.