Jeżeli przedsiębiorca wybuduje sieć wodno-kanalizacyjną, to gmina nie może odmówić mu przyłączenia jej do sieci głównej. Inwestor może też wystąpić z roszczeniem do gminy o odpłatne przejęcie prywatnej sieci wodno- -kanalizacyjnej. Władze lokalne nie mogą uchylać się od wykonania tego obowiązku.
Jednym z zadań własnych każdej gminy jest zapewnienie obywatelom dostępu do kanalizacji, wodociągów oraz wody. Nie oznacza to jednak, że gmina ma obowiązek wykonania tego zadania samodzielnie. Zadania gminy w zakresie obowiązku budowy sieci wodociągowych i kanalizacyjnych mogą być realizowane przez tzw. przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjne. Funkcję przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego może np. pełnić gminna jednostka organizacyjna w formie zakładu budżetowego. Budowa sieci wodociągowo-kanalizacyjnych może być więc realizowana także przez zakłady budżetowe gminy, np. Zakłady Gospodarki Nieruchomościami.

Plany rozwoju

Samorząd powinien ustalać kierunki rozwoju sieci wodno-kanalizacyjnych w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, a w konsekwencji w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. To właśnie w oparciu o zapisy studiów oraz planów miejscowych przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjne zobowiązane są do zapewniania budowy urządzeń wodociągowych i kanalizacyjnych.
To, jaki będzie przebieg danej linii mediów oraz termin ich realizacji, powinno być sprecyzowane w wieloletnim planie rozwoju i modernizacji. Obowiązek opracowania takiego planu spoczywa na przedsiębiorstwie wodociągowo-kanalizacyjnym. Plan ten powinien określać w szczególności:
● planowany zakres usług wodociągowo-kanalizacyjnych,
● przedsięwzięcia rozwojowo-modernizacyjne w poszczególnych latach,
● przedsięwzięcia racjonalizujące zużycie wody oraz wprowadzanie ścieków,
● nakłady inwestycyjne w poszczególnych latach,
● sposoby finansowania planowanych inwestycji.
Każdy plan rozwoju powinien być zgodny z kierunkami rozwoju gminy określonymi w studium oraz z ustaleniami miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Powinien być on także zgodny z ustaleniami zezwolenia wydanego temu przedsiębiorstwu na prowadzenie zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków.
Wieloletni plan rozwoju i modernizacji powinien być przedstawiony wójtowi, burmistrzowi, prezydentowi miasta. Do obowiązków szefa gminy należy kontrola planu pod względem wypełniania warunków formalnych. Jeżeli plan spełnia wszystkie warunki prawne, to wójt, burmistrz, prezydent miasta kieruje go do uchwalenia przez radę gminy lub miasta. Rada na jego uchwalenie ma trzy miesiące od dnia jego przedstawienia wójtowi, burmistrzowi, prezydentowi miasta.



Prywatne inwestycje

Żaden przepis prawa nie precyzuje, w jakim terminie gmina lub przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne ma obowiązek wybudowania sieci wodociągowej lub kanalizacyjnej. Dość często zdarza się zatem, że gminy, głównie z uwagi na brak środków finansowych, nie realizują swojego zadania w zakresie zapewnienia mieszkańcom dostępu do sieci wodociągowo-kanalizacyjnej. W takiej sytuacji prywatni inwestorzy, jak np. deweloperzy, spółdzielnie mieszkaniowe czy indywidualne osoby fizyczne, decydują się na wybudowanie sieci wodociągowo-kanalizacyjnej z własnych środków.
Jeżeli prywatny inwestor taką sieć wybuduje, to gmina nie może odmówić mu przyłączenia prywatnej sieci do sieci głównej wybudowanej przez gminę. Inwestor, który z własnych środków zrealizował odcinek sieci wodociągowo-kanalizacyjnej, może wystąpić z żądaniem do przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego o podłączenie do sieci głównej. Przedsiębiorstwo z kolei nie może odrzucić takiego wniosku. Odrzucenie takiego wniosku byłoby możliwe jedynie wówczas, gdy nie ma technicznych możliwości świadczenia usług albo sieć nie spełnia warunków przyłączenia określonych w uchwalonym przez gminę regulaminie dostarczania wody i odprowadzania ścieków.

Obowiązek przejęcia

Poza obowiązkiem przyłączenia sieci prywatnej do sieci głównej gmina lub przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne ma także obowiązek przejęcia prywatnie wybudowanej sieci wodociągowo-kanalizacyjnej. Gmina nie może uchylać się od przejęcia prywatnego odcinka mediów, odmawiając zawarcia umowy przekazania. Dopuszczalne jest to jedynie wówczas, gdy urządzenie nie odpowiada właściwym parametrom technicznym określonym w odrębnych przepisach. Jeżeli gmina pomimo ciążącego na niej obowiązku będzie się uchylała od jego wykonania, to inwestor może wystąpić przeciwko gminie na drogę sądową z żądaniem przejęcia wybudowanych przez siebie urządzeń.
Przejęcie przez gminę prywatnie wybudowanej sieci wodno-kanalizacyjnej powinno nastąpić odpłatnie. Przepisy nie określają jednak, jakiej wysokości opłaty gmina powinna ponieść z tego tytułu. Co do zasady wysokość opłat powinna zostać określona przez gminę i prywatnego inwestora w umowie przekazania. Jeżeli jednak strony nie są w stanie dojść w tym zakresie do porozumienia, to o wysokości opłat będzie rozstrzygał sąd. Przy ustalaniach wysokości opłat za przejęcie prywatnie wybudowanej sieci wodno-kanalizacyjnego sąd powinien brać pod uwagę wartość urządzeń oraz nakładów koniecznych do doprowadzenia urządzeń do standardu technicznego umożliwiającego bezpieczną, trwałą i ekonomicznie uzasadnioną eksploatację.
Obowiązek zapłaty należności za przekazanie urządzeń wodociągowych i kanalizacyjnych nie oznacza jednak, że gmina musi ją uiścić od razu. Może ona być bowiem rozłożona na raty. Dodatkowo istnieje możliwość uwzględnia jej w rozliczeniach za zbiorowe zaopatrzenie w wodę i zbiorowe odprowadzanie ścieków.
Słownik
Urządzenia kanalizacyjne – sieci kanalizacyjne, wyloty urządzeń kanalizacyjnych służących do wprowadzania ścieków do wód lub do ziemi oraz urządzenia podczyszczające i oczyszczające ścieki, a także przepompownie ścieków.
Urządzenia wodociągowe – ujęcia wód powierzchniowych i podziemnych, studnie publiczne, urządzenia służące do magazynowania i uzdatniania wód, sieci wodociągowe, urządzenia regulujące ciśnienie wody.
Sieć – przewody wodociągowe lub kanalizacyjne wraz z uzbrojeniem i urządzeniami, którymi dostarczana jest woda lub którymi odprowadzane są ścieki, będące w posiadaniu przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego.
Orzecznictwo
Sąd Najwyższy o opłatach
Odpłatne przejęcie urządzeń wodociągowych i kanalizacyjnych, o których mowa w art. 31 ustawy z 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz.U. nr 72, poz. 747) przekazywanych przez osobę spełniającą przesłanki w tym przepisie określone, nie obejmuje przyłączy kanalizacyjnych i wodociągowych wskazanych w art. 2 pkt 5 i 6 ustawy, stanowiących własność osoby, która poniosła koszty ich budowy (art. 15 ust. 2 ustawy) – wyrok Sądu Najwyższego z 2 lipca 2004 r., sygn. akt II CK 420/03.
Sąd Najwyższy o obowiązkach gminy
Osobie, która z własnych środków wybudowała urządzenia wodociągowe lub kanalizacyjne przysługuje roszczenie o ich odpłatne nabycie przez gminę – wyrok Sądu Najwyższego z 29 czerwca 2004 r., sygn. akt II CK 404/03.
Podstawa prawna
Ustawa z 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz.U. z 2006 r. nr 123, poz. 858 z późn. zm.).
Ustawa z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz.U. z 2001 r. nr 142, poz. 1591 z późn. zm.).