Obowiązujące prawo nie nakłada na samorządy bezpośredniej odpowiedzialności za rozwój energetyki. Jednak dzięki inwestycjom w biogazownie gminy mogą ograniczyć dotychczasowe koszty zakupu energii i ciepła, jak równiż zredukować ilość składowanych odpadów.
Prawo energetyczne umożliwia obecnie wszystkim odbiorcom swobodny wybór dostawcy energii elektrycznej. Zgodnie z art. 4j prawa energetycznego odbiorcy paliw gazowych lub energii mają prawo zakupu tych paliw lub energii od wybranego przez siebie dostawcy. Dotyczy to również samorządów lokalnych. Nie oznacza to jednak, że jednostki samorządu terytorialnego nie mogą pozyskiwać energii przez tworzenie biogazowi. Dlatego w rozwoju lokalnej energetyki samorządy powinny widzieć nie tylko obowiązek, ale swoją szansę i interes. Niestety na razie takich możliwości nie widzą, czego dowodzą badania przeprowadzone przez prawników z kancelarii BSJP TaylorWessing. Metodą wywiadów telefonicznych z urzędnikami odpowiedzialnymi za decyzje inwestycyjne w samorządach uzyskali oni wypowiedzi reprezentujące podejście 200 gmin z terenu całej Polski do kwestii wytwarzania biogazu. W większości polskich gmin (aż 82 proc.) nie podjęto jeszcze decyzji o rozpoczęciu inwestycji w wytwarzanie biogazu i wykorzystywanie go do produkcji energii oraz ciepła. Obecnie funkcjonuje w Polsce zaledwie 5 rolniczych biogazowni. Lepiej wygląda sytuacja instalacji biogazowych funkcjonujących przy oczyszczalniach ścieków i wysypiskach śmieci – tutaj działa ich aż 151.

Zagospodarowanie odpadów

Pierwszym krokiem do wykonania przez gminy jest zorganizowanie odpowiedniej gospodarki odpadami, by dzięki temu uzyskać pokaźny zasób surowców wtórnych, które można będzie spalać lub tak przetwarzać, by w efekcie otrzymać paliwo, jakim jest biogaz. Obok odpadów i pozostałości z oczyszczania ścieków podstawowym źródłem pozyskiwania materiału do wytwarzania biogazu jest rolnictwo, które może dostarczać biomasę. Biomasa to materia organiczna – wszelkie substancje pochodzenia roślinnego lub zwierzęcego ulegające biodegradacji. Przykładowo są to resztki z produkcji rolnej (np. odchody zwierzęce pochodzące z ferm, kiszonka z kukurydzy i innych upraw, a także przeznaczone na ten cel uprawy tzw. wierzby energetycznej), pozostałości z leśnictwa, odpady przemysłowe i komunalne. Aż 12 proc. europejskiego potencjału biomasy jest dostępne w naszym kraju. Zgodnie z opinią ekspertów Polska, ze względu na rozwinięte rolnictwo, ma ogromne – jedne z większych w Europie – zasobów naturalnych do produkcji biogazu.
Nie czekając na przymus wynikający z obowiązującego prawa, gminy powinny zmienić dotychczasowy sposób gospodarowania odpadami. Obecnie ponad 90 proc. z nich trafia na składowiska, najczęściej wysypisko śmieci. Unia Europejska zamierza wprowadzić zakaz składowania tak dużych ilości odpadów, jakie znajdują się na polskich wysypiskach. Jednak to nie negatywne konsekwencje płynące z obowiązujących przepisów powinny tu być zachętą skłaniającą samorządy do większej aktywności, ale chęć osiągnięcia zysku. Przecież jeśli gmina sprzeda energię i ciepło, to tym samym w miejsce dotychczasowych kosztów na zakup energii i ciepła uzyska dodatnie przepływy pieniężne, a więc zyska podwójnie. Po pierwsze oszczędzi wydatki na wywóz i składowanie odpadów, a dodatkowo ograniczy wydatki na energię i ciepło. Zamiast tego będzie mogła – przynajmniej w części – sama zagospodarować odpady oraz wytworzyć energię i ciepło. Ponadto przymierzając się do produkcji energii i ciepła ożywi lokalną gospodarkę (zbieranie odpadów i surowców wtórnych, sortowanie ich i dostarczanie do elektrowni, obsługa elektrociepłowni) i stworzy nowe miejsca pracy.
W rozwiniętych krajach europejskich zaczyna dominować tendencja do decentralizacji produkcji energii. Odchodzi się od dużych bloków energetycznych i tworzy się w ich miejsce mniejsze samowystarczalne jednostki energetyczne, które działają lokalnie. Aktywność energetyczna samorządu to metoda na uniezależnienie się, przynajmniej częściowe, od dostaw pobieranych od dużych producentów energii. Wpływa to również pozytywnie na rozwój konkurencji w tym sektorze.



Prawo o biogazie

Obowiązujące akty prawne są mało precyzyjne i nieprzejrzyste w zakresie wytwarzania biogazu. Przykładowo brak jest jasnej klasyfikacji biogazowni. Przepisy nie odpowiadają na pytanie, czy jest to instalacja rolnicza, czy przemysłowa, a w związku z tym samorząd nie wie, jak traktować działkę, na której wybudowano biogazownię. Najczęściej samorządy stają na stanowisku, że nie jest to teren rolniczy. Gmina zainteresowana lokalną produkcją tego paliwa powinna więc skorzystać z doradztwa już w początkowym etapie, aby uniknąć niepewności prawnej i dodatkowych kosztów.
W wielu gminach uchwalono już plany zagospodarowania przestrzennego. Opracowanie takiego dokumentu w formie uchwały rady gminy zajmuje średnio ponad rok. Czymś pośrednim jest przygotowanie studium, które w istocie może już dać pewność, że samorząd przewiduje montaż instalacji biogazowych na określonym terenie i jest otwarty na współdziałanie w tym zakresie z inwestorami. Uwzględnienie w stadium, a tym bardziej w planie zagospodarowania przestrzennego możliwości budowy w gminie zakładów energetyki odnawialnej, np. biogazowi, otwiera drogę do rozwoju lokalnej energetyki.
Biogazownia w każdej gminie
W listopadzie rząd zaaprobował dokument strategiczny pt. Polityka energetyczna Polski do 2030 roku, w a nim przyjął założenie wybudowania do 2020 roku 2 tys. lokalnych biogazowi. Oznacza to, że biogazownia powstanie w każdej niemal gminie. Przyjęty plan ma wkrótce stać się punktem wyjścia do opracowania ustawowych podstaw do lokalnego wytwarzania gazu i tłoczenia go do sieci gazowniczej. Rozbudowa lokalnych wytwórni biogazu ma poprawić energetyczną niezależność kraju.
Obowiązki samorządów
Planowanie zaopatrzenia w energię polega m.in. na tym, że:
● samorząd województwa uczestniczy w planowaniu zaopatrzenia w energię i paliwa na obszarze województwa oraz bada zgodność planów zaopatrzenia w energię i paliwa z polityką energetyczną państwa,
● samorząd województwa opiniuje przygotowywane przez wójtów (burmistrzów, prezydentów miast) projekty założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe, w zakresie koordynacji współpracy z innymi gminami oraz w zakresie zgodności z polityką energetyczną państwa,
● do zadań własnych gminy w zakresie zaopatrzenia w energię elektryczną, ciepło i paliwa gazowe należy:
– planowanie i organizacja zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe na obszarze gminy,
– planowanie oświetlenia miejsc publicznych i dróg znajdujących się na terenie gminy (z wyjątkiem autostrad i dróg ekspresowych),
– finansowanie oświetlenia ulic, placów i dróg publicznych znajdujących się na terenie gminy (z wyjątkiem autostrad i dróg ekspresowych).
Podstawa prawna
Ustawa z 21 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz.U. z 2007 r. nr 39, poz. 251 ze zm.).