W przypadku objęcia nieruchomości granicami parku narodowego lub rezerwatu przyrody występuje całkowity zakaz ich zabudowy. Niedopuszczalne jest też podejmowanie działań, które na obszarze Natura 2000 doprowadziłyby do pogorszenia stanu siedlisk ptaków i zwierząt.
Prawo ochrony środowiska oraz ustawa o ochronie przyrody wprowadzają pewne ograniczenia w zakresie gospodarowania nieruchomościami. Dotyczą one głównie ustanowienia parku narodowego, rezerwatu, parku krajobrazowego, obszaru chronionego krajobrazu, obszaru Natura 2000, pomnika przyrody oraz ustanowienia obszaru cichego na terenie aglomeracji i poza terenem aglomeracji.

Obszary ciche

Obszary ciche na terenie aglomeracji i poza aglomeracją powstają w drodze uchwały rady powiatu lub rady miasta – w przypadku miast na prawach powiatu. Projekt uchwały o wyznaczeniu obszaru cichego musi zostać uzgodniony z właściwym miejscowo wójtem, burmistrzem lub prezydentem miasta w terminie 30 dni. Jeżeli w tym terminie organy gminy czy miasta nie zajmą żadnego stanowiska, to uchwała może zostać poddana pod głosowanie, bowiem uznaje się, że organy te nie miały żadnych uwag do projektu uchwały.
Rada powiatu lub miasta, podejmując swoją uchwałę, powinna wziąć pod uwagę szczególne potrzeby ochrony przed hałasem tych obszarów. Powinna ona też podać wymagania zapewniające utrzymanie poziomu hałasu co najmniej na istniejącym poziomie. Wymaganiami tymi może być np. zakaz stosowania silników spalinowych na konkretnych akwenach czy zakaz poruszania się samochodów o określonej ładowności w określonych godzinach. Wielkość emisji hałasu wyznacza się i ocenia na podstawie pomiarów poziomu hałasu w środowisku.

Parki narodowe

Utworzenie parku narodowego, zmiana jego granic lub likwidacja następuje w drodze rozporządzenia Rady Ministrów, które określa jego nazwę, obszar, przebieg granicy, otulinę i nieruchomości Skarbu Państwa nieprzechodzące w trwały zarząd parku narodowego. Utworzenie parku narodowego, zmiana jego granic lub likwidacja może nastąpić po uzgodnieniu z właściwymi miejscowo np. radami gmin czy powiatów, na których obszarze działania planuje się zmiany, oraz po zaopiniowaniu, w terminie 30 dni od dnia przedłożenia tych zmian, przez zainteresowane organizacje pozarządowe. Niezłożenie opinii w terminie uznaje się za brak uwag.
W przypadku objęcia nieruchomości granicami parku narodowego obowiązuje zakaz ich zabudowy, prowadzenia działalności wytwórczej, handlowej i rolniczej. W obszarach parku narodowego możliwa jest jednak tzw. ochrona krajobrazowa, czyli możliwość zabudowy obszarów wykorzystywanych gospodarczo, jeżeli nie kłóci się to z walorami krajobrazowymi terenu.
Takie same ograniczenia występują na terenach objętych obszarem rezerwatu przyrody. Ustanowienie takich terenów następuje w drodze aktu prawa miejscowego w formie zarządzenia regionalnego dyrektora ochrony środowiska.



Parki krajobrazowe

Mniejsze ograniczenia w zakresie korzystania z nieruchomości występują na terenie parków krajobrazowych. Ich utworzenie następuje w drodze uchwały sejmiku województwa. Uchwała ta powinna określać nazwę parku, jego obszar, przebieg granicy i otulinę, jeżeli została wyznaczona, oraz szczególne cele ochrony i zakazy właściwe dla danego parku krajobrazowego lub jego części. Projekt uchwały sejmiku województwa w sprawie utworzenia, zmiany granic lub likwidacji parku krajobrazowego wymaga uzgodnienia z właściwą miejscowo radą gminy oraz właściwym regionalnym dyrektorem ochrony środowiska.
Poza parkami krajobrazowymi sejmik województwa, w drodze uchwały, może utworzyć też obszar chronionego krajobrazu. Na obszarach chronionego krajobrazu sejmik województwa może wprowadzić w swojej uchwale zakaz prowadzenia przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, zakaz pozyskiwania do celów gospodarczych skał, zakaz prowadzenia prac ziemnych oraz zakaz budowy obiektów budowlanych w pasie 100 m od brzegów rzek, jezior i innych zbiorników wodnych.

Obszary Natura 2000

Ograniczenia w zakresie gospodarowania nieruchomościami mogą zostać też wprowadzone poprzez ustanowienie obszarów Natura 2000. Obszary te tworzone są dla terenów specjalnej ochrony ptaków, ochrony siedlisk i terenów mających znaczenie dla Unii Europejskiej. Projekt listy obszarów Natura 2000 przygotowywany jest przez Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska. Projekt ten wymaga zasięgnięcia opinii właściwych miejscowo rad gmin. Niezłożenie opinii w terminie 30 dni od dnia otrzymania projektu uznaje się za brak uwag.
W przypadku ustanowienia obszaru Natura 2000 zakazane jest podejmowanie jakichkolwiek działań, które mogłyby pogorszyć stan siedlisk. Dotyczy to także nieruchomości, które co prawda nie znajdują się bezpośrednio w obszarze Natura 2000, ale w przypadku realizacji inwestycji na ich terenie również doszłoby do pogorszenia stanu siedlisk obszaru Natura 2000. Jeżeli przemawiają za tym konieczne wymogi nadrzędnego interesu publicznego, w tym wymogi o charakterze społecznym lub gospodarczym, a brakuje alternatywnych rozwiązań, właściwy miejscowo regionalny dyrektor ochrony środowiska może zezwolić na realizację planu lub działań, mogących znacząco negatywnie oddziaływać na cele ochrony obszaru Natura 2000. W przypadku gdy znaczące negatywne oddziaływanie dotyczy siedlisk i gatunków priorytetowych, zezwolenie może zostać udzielone wyłącznie w celu ochrony zdrowia i życia ludzi, zapewnienia bezpieczeństwa powszechnego, uzyskania korzystnych następstw o pierwszorzędnym znaczeniu dla środowiska przyrodniczego, a także wynikającym z koniecznych wymogów nadrzędnego interesu publicznego, po uzyskaniu opinii Komisji Europejskiej.
W przypadku objęcia nieruchomości ochroną polegającą na umiejscowieniu na terenie działki pomnika przyrody (pojedynczego tworu przyrody żywej i nieożywionej lub ich skupiska o szczególnej wartości, m.in. przyrodniczej i naukowej), może zostać wprowadzony zakaz niszczenia, uszkadzania, przekształcania obiektu lub obszaru oraz prowadzenia prac ziemnych, a także zmiany sposobu wykorzystania ziemi. Zakazy te mogą zostać wprowadzone w drodze uchwały rady gmina, w której ustanawia się pomnik przyrody.



Orzeczenie
TRZEBA WYKAZAĆ WPŁYW INWESTYCJI NA ŚRODOWISKO
Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę kasacyjną Mazurskiego Parku Krajobrazowego w sprawie uzgodnienia warunków zabudowy. Sąd zgodził się, że samo planowanie inwestycji budowlanej na obszarze specjalnej strefy ochrony Natura 2000 nie pozwala na odmowę wydania uzgodnienia. Należało wykazać, że inwestycja w istotny sposób wpłynie negatywnie na te gatunki, dla których został wyznaczony obszar chroniony. Park powinien więc przedstawić opinię biegłego, z której będzie wynikało, że planowana inwestycja wpłynie znacząco na środowisko – wyrok NSA, sygn. akt II OSK 1239/08.
Zakazy na terenie parku
W przypadku ustanowienia parku krajobrazowego sejmik województwa może wprowadzić zakaz:
● prowadzenia przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko,
● pozyskiwania do celów gospodarczych skał,
● prowadzenia prac ziemnych,
● budowania nowych obiektów budowlanych w pasie szerokości 100 m od linii brzegów rzek, jezior i innych zbiorników wodnych, oraz w odległości 200 m od krawędzi brzegów klifowych.
PODSTAWA PRAWNA
● Ustawa z 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska (Dz.U. z 2008 r. nr 25, poz. 150 ze zm.).
● Ustawa z 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz.U. z 2004 r. nr 92, poz. 880 ze zm.).