Samorządy decydujące się na dzierżawę fotoradarów od prywatnych firm muszą zarezerwować środki budżetowe na wynagrodzenie za ich obsługę. Nie może ono pochodzić ze środków uzyskanych z tytułu wyegzekwowanych mandatów.
W 2004 roku straże gminne (miejskie) otrzymały prawo do używania urządzeń służących do rejestrowania przekroczenia dopuszczalnej prędkości pojazdów, czyli tzw. fotoradarów.
Z uwagi na wysokie koszty urządzeń pomiarowych (nawet 150 tys. zł) wielu gmin do dzisiaj nie stać na zakup i pokrywanie kosztów eksploatacji, które wiążą się przede wszystkim z koniecznością zatrudnienia dodatkowych strażników. Z tego powodu decydują się one coraz częściej na dzierżawę fotoradarów od prywatnych firm. W zamian za możliwość korzystania z urządzenia zlecają niektóre czynności związane z obsługą fotoradaru firmie będącej jej właścicielem. Ta za wykonane zadania otrzymuje umowne wynagrodzenie.

Podstawowe zasady

Współpraca straży gminnej z firmą wydzierżawiającą fotoradar musi się opierać na zawartej wcześniej umowie. Przy jej sporządzaniu gmina musi mieć na uwadze, że sfera działania związana ze ściganiem sprawców wykroczeń, sporządzaniem dokumentacji mandatowej i przetwarzaniem chronionych danych osobowych kierowców podlega szczególnym regulacjom prawnym. Zawarte porozumienie nie może ich naruszać, a w szczególności powinno ono kłaść nacisk na podział zadań związanych z obsługą fotoradaru. Dodatkowo umowa powinna być zgodna zarówno z zapisami ustawy o strażach gminnych, jak i rozporządzenia ministra spraw wewnętrznych i administracji w sprawie kontroli ruchu drogowego.

Środki płatności

Podstawową kwestią jest ustalenie podziału zadań związanych z obsługą fotoradaru i ustalenie zasad wynagradzania podmiotu obsługującego fotoradar.
Trzeba zaznaczyć, że zgodnie z art. 4 ust. 1 pkt 6 ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego wpływy z grzywien stanowią w całości dochód budżetu gmin i nie mogą one się dzielić nimi z firmami zewnętrznymi. Gmina, która chce zawrzeć umowę dzierżawy fotoradaru, powinna mieć więc wcześniej zabezpieczone w swoim budżecie środki finansowe na ten cel.
Najczęściej spotykanym rozwiązaniem jest uzależnienie wynagrodzenia firmy od liczby mandatów wyegzekwowanych na podstawie sporządzonej przez nią dokumentacji (stałe wynagrodzenie za każdą ściągniętą grzywnę bez względu na jej wysokość). Korzystne będzie tutaj przyjęcie zasady, że środki będą zawsze przekazywane na konto wykonawcy, dopiero po zaksięgowaniu wpłaty z tytułu nałożonej grzywny.
Jak uznała Regionalna Izba Obrachunkowa w Gdańsku (znak pisma BI. 0441-88-2004), sposób wynagrodzenia firmy, który uzależnia jego wielkość od wysokości dochodów uzyskiwanych przez gminę z tytułu mandatów, jest odmienny od ogólnej praktyki określania stałej wysokości wynagrodzenia za dzierżawę. Jest on jednak zgodny z zasadą kształtowania swobody umów.

Podział zadań

Fotoradary, niezależnie od tego, czy są własnością gminy, czy zostały wydzierżawione przez nią od prywatnej firmy, powinny służyć przede wszystkim poprawie bezpieczeństwa uczestników ruchu drogowego. Dlatego powinny być usytuowane tam, gdzie trzeba zadbać o nie najbardziej (np. w pobliżu szkół i kościołów, na niebezpiecznych odcinkach tras, na drogach wlotowych do miejscowości i w innych niebezpiecznych miejscach wskazanych przez lokalną społeczność).



Lokalizacja urządzenia

Należy pamiętać, że wybór miejsca usytuowania fotoradaru, jak również kierunku i parametrów pomiaru należy do wyłącznej kompetencji właściwego komendanta straży miejskiej lub strażnika miejskiego. Takiej decyzji nie mogą podejmować pracownicy podmiotu zewnętrznego obsługującego urządzenie i nie ma przy tym znaczenia, że wydzierżawiony fotoradar jest jego własnością. Jeśli straż gminna zgodnie z przepisami wskaże technikowi firmy zewnętrznej miejsce, kierunek i parametry pomiaru, to jego zadanie powinno się ograniczyć tylko do ustawienia urządzenia pomiarowego i nadzoru nad jego prawidłową pracą, tj. korekta optyki itp.
Jak wynika z opracowanego przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji algorytmu postępowania straży gminnych w zakresie dzierżawy fotoradarów, mogą one korzystać z wydzierżawionych urządzeń jedynie przy spełnieniu wielu warunków.
Przede wszystkim strażnicy gminni muszą wykonywać wszelkie czynności związane z użytkowaniem na drodze dzierżawionych fotoradarów. Muszą oni np. uczestniczyć przy ustawianiu urządzenia pomiarowego. Dopuszczalny jest podział czynności związanych z przetworzeniem materiału zarejestrowanego na stanowisku komputerowym (np. zgrywanie materiałów dokumentujących zarejestrowane wykroczenia). Pracownicy firmy zewnętrznej mogą wprowadzać również dane osobowe kierowców do komputera, drukować zdjęcia czy adresować wezwania do kierowców.

Przetwarzanie danych

Straż gminna może w celu realizacji ustawowych zadań przetwarzać dane osobowe kierowców (z wyłączeniem danych wrażliwych) bez zgody i wiedzy osób, których dane te dotyczą. Są to m.in. dane uzyskane w toku podejmowanych czynności w postępowaniach w sprawach o wykroczenia oraz uzyskane z ewidencji, rejestrów i zbiorów, do których straż gminna ma dostęp na podstawie odrębnych przepisów. Do nich zalicza się przede wszystkim dostęp do danych i informacji zgromadzonych w Centralnej Ewidencji Pojazdów i Kierowców.
W praktyce gminy decydują się na udostępnianie wykonawcom na mocy zawartej umowy powierzenia przetwarzania danych, takich jak:
● imię i nazwisko (właściciela pojazdu, dalej użytkownika pojazdu, a w konsekwencji kierowcy, który popełnił wykroczenie),
● adres zamieszkania lub dostarczenia korespondencji,
● PESEL,
● nr dowodu osobistego,
● dane zawarte na blankiecie prawa jazdy.
Umowy o przekazywanie danych osobowych kierowców rejestrowane są w oparciu o art. 31 ust. 1 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych. Zgodnie z nim administrator danych osobowych może powierzyć innemu podmiotowi przetwarzanie danych.
Należy pamiętać jednak, że podmiot, firma przyjmująca zlecenie, może przetwarzać dane wyłącznie w zakresie i celu przewidzianym w umowie. Pracownicy firmy obsługującej fotoradar powinni posiadać certyfikat dostępu do informacji niejawnych.
Przykładowe dane związane z używaniem fotoradarów*
34 zł – średnia wysokość nakładanego mandatu w gminie z drogami lokalnymi
200 zł – średnia wysokość nakładanego mandatu w gminie z drogami tranzytowymi
10 zł – średni koszt korespondencji pocztowej na jeden mandat
od 130 do 140 – średnia liczba zarejestrowanych wykroczeń w ciągu jednego dnia przy długim okresie trwania umowy
od 250 do 400 – średnia liczba zarejestrowanych wykroczeń w ciągu jednego dnia przy krótkim okresie trwania umowy
od 10 do 15 – najczęstsza preferowana liczba dni rejestrowanych w ciągu miesiąca
źródło: Meron
*uśrednione dane z 2007 r. dotyczące grupy 30 miast i gmin
Podstawa prawna
Ustawa z 29 sierpnia 1997 r. o strażach gminnych (Dz.U. nr 123, poz. 779 z późn. zm.).
Ustawa z 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (Dz.U. z 2010 r. nr 80, poz. 526 z późn. zm.).