Sprawę do Trybunału Sprawiedliwości wniósł belgijski działacz antynikotynowy. Twierdzi, że sprzedaż papierosów na terenie Wspólnoty jest sprzeczna z traktatem lizbońskim i Kartą praw podstawowych.
Baudouin Hubaux skierował najpierw skargę do lokalnego sądu w Namur, w której zażądał wprowadzenia w Belgii zakazu sprzedaży papierosów i wyrobów tytoniowych, bo są szkodliwe dla zdrowia. Pyta też w niej, czy przyzwolenie na sprzedaż papierosów nie łamie zapisów Karty praw podstawowych. Belgijski sąd nie czuł się kompetentny do odpowiedzi – sprawę przekazał trybunałowi. Pod koniec maja skarga Hubaux i pytanie sądu z Namur trafiły do Luksemburga: akta są oznaczone jako Rossius C267/10 i i Collard C268/10.
– Przyszłe pokolenia historyków, którzy będą badać XX wiek, z pewnością będą zdziwione tym, jak nieudolnie walczyliśmy z paleniem – powiedział inicjator akcji, belgijski działacz antynikotynowy Baudouin Hubaux, dziennikowi „La Derniere Heure”.
– Jeśli Trybunał podzieliłby punkt widzenia belgijskiego aktywisty, mogłoby to teoretycznie prowadzić nawet do wprowadzenia zakazu sprzedaży papierosów w całej Unii Europejskiej – mówi „DGP” zajmująca się prawem europejskim Dagmar Schiek z uniwersytetu w Leeds. To dlatego, że dołączona do traktatu lizbońskiego deklaracja stwierdza, że prawo UE stoi wyżej niż ustawodawstwo krajów członkowskich. Wynika z tego, że jeśli unijny trybunał w Luksemburgu uzna krajowe zapisy za sprzeczne z prawem wspólnotowym, to muszą one zostać zmienione. Schiek zaznacza jednak, że w przypadku nikotynowej skargi Baudouin Hubaux droga do wyroku jest jeszcze daleka. Na razie trybunał musi ocenić, czy zapytanie belgijskiego sądu jest zasadne i czy może się sprawą zająć.

Wygrana winiarzy ze Szwecji

Trybunał Sprawiedliwości w Luksemburgu podejmował już decyzje, które mogły mieć wpływ na wszystkie państwa Unii. Dwa lata temu zatriumfowała przed nim m.in. grupa szwedzkich smakoszy wina, którzy chcieli kupić hiszpańskie trunki za pośrednictwem duńskiego sklepu internetowego. Niewielka przesyłka została zatrzymana na granicy, a przeciwko „importerom” wszczęto postępowanie karne. Na mocy szwedzkich przepisów do sprowadzania alkoholu miało wówczas prawo jedynie państwowe przedsiębiorstwo Systembolaget. Jednak sędziowie w Luksemburgu uznali, że taki zapis jest sprzeczny z prawem wspólnotowym i dyrektywą o wolnym przepływie towarów.
Również w 2008 roku trybunał utrącił plan Francji, która chciała przywrócić prawo do testowania kosmetyków na zwierzętach. Paryż argumentował, że wynegocjowany po 13 latach zakaz jest sprzeczny z zasadą wolnego handlu.



Trybunał umyje ręce

– Wątpliwe jednak, by trybunał zamierzał podejmować jednoznaczną decyzję w sprawie palaczy, która będzie miała tak ogromny wpływ na całą Unię Europejską i jej gospodarki – mówi Schiek. Ma on nawet odpowiednią prawną furtkę, którą zastosował kilka dni temu, gdy orzekał w sprawie internetowego hazardu. Z jednej strony naciskały na niego rządy, z drugiej bogate hazardowe lobby. Sędziowie wybrnęli z tej sytuacji – trybunał orzekł, że państwa członkowskie mają prawo do wprowadzenia zakazu internetowego handlu. Ale to zależy tylko od nich.
Strażnik prawa wspólnotowego
Trybunał Sprawiedliwości w Luksemburgu jest jedynym sądem uprawnionym do wiążącej interpretacji prawa wspólnotowego. Na wniosek sądów krajowych dokonuje m.in. obowiązującej wykładni traktatów oraz prawa UE.
Każdy sąd krajowy może zwrócić się do trybunału z pytaniem prawnym. Wówczas postępowanie przed sądem krajowym jest zawieszone do czasu wydania wyroku przez trybunał. Orzeczenie TS wiąże sąd krajowy, który jest adresatem orzeczenia, oraz sądy rozpatrujące sprawę w trybie instancyjnym.
Orzeczenia TS nie mają charakteru precedensowego, ale oddziałują także na inne sądy orzekające w analogicznych sprawach. Trybunał może także wypowiedzieć się na temat ważności aktu wspólnotowego. Wydanie orzeczenia jest tylko jednym z etapów postępowania przed sądem krajowym.
TS w szczególności nie jest kolejną instancją w postępowaniu przed sądami krajowymi. Wyrok w spornej sprawie wydaje zawsze sąd krajowy. Warunkiem uruchomienia tej procedury jest wniosek sądu krajowego.
ei