Nielegalne jest dokonywanie zmiany studium bez przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko, której elementem jest prognoza. Chodzi o to, żeby nie miały miejsca konflikty, a także, aby nie dochodziło do naruszania praw właścicieli nieruchomości – zarówno objętych obszarem takiej zmiany, jak i sąsiadujących z danym terenem.
Nie można swobodnie uchwalać zmiany do obowiązującego studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, obejmując tymi zmianami tylko niewielkie obszary danej gminy. Jeśli tak by było, to praktycznie każda gmina w Polsce mogłaby działać poprzez politykę – uchwalania zmian studium na wyodrębnionych działkach przeznaczonych dla pojedynczego inwestora. Urzędy w ten sposób oszczędzają środki na ekspertyzy i przyspieszają decyzje planistyczne i urbanistyczne, aby nie być oskarżone o utrudnianie rozwoju.

Waga studium

Wykorzystanie pieniędzy unijnych jest uzależnione m.in. od tego, czy dana inwestycja jest zgodna z obowiązującymi dokumentami planistycznymi. Należy podkreślić, że waga studium uwarunkowań jest istotna, z uwagi na wymóg art. 9 ust. 4 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, zgodnie z którym ustalenia studium są wiążące dla organu gminy przy sporządzaniu planów miejscowych. Tak więc zapisy w studium, czyli w akcie formalnie niestanowiącym prawa miejscowego, mają niebagatelny wpływ na ustalenie przeznaczenia terenu w szczegółowym dokumencie jakim jest plan miejscowy.

Przykład stolicy

Rada m.st. Warszawy 2 października 2008 r. podjęła uchwałę (nr XL/1231/2008), na podstawie której przystąpiono do sporządzania zmian studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego. Uchwała wyliczała 30 obszarów (każdy o powierzchni od kilku do kilkunastu hektarów), dla których będą dokonane zmiany dotyczące przeznaczenia terenów wraz z niezbędnymi zmianami wskaźników ich zagospodarowania. Zaproponowano także zmianę odcinka ok. 1 km trasy II linii metra, w tym lokalizacji dwóch stacji.

Konieczna ocena

Uchwalaniu w roku 2006 studium dla Warszawy nie towarzyszyło przeprowadzenie strategicznej oceny oddziaływania na środowisko, ponieważ wówczas nie było takiego wymogu prawnego. Obowiązek sporządzenia takiej prognozy i wyłożenia jej do konsultacji społecznych został nałożony na organy samorządowe wraz z wejściem w życie, 15 listopda 2008 r., ustawy z 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko. Zgodnie z art. 53 powołanej ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie (...) – organ opracowujący projekt studium powinien także uzgodnić z właściwymi organami zakres i stopień szczegółowości informacji wymaganych w prognozie oddziaływania na środowisko. Jeśli założymy, że uchwalania zmian studium na wyodrębnionych działkach przeznaczonych dla pojedynczego inwestora jest dopuszczalne, to i tak każda, nawet najmniejsza zmiana powinna mieć przeprowadzoną strategiczną ocenę oddziaływania na środowisko.

Orzecznictwo

21 marca 2008 r. wojewoda łódzki wydał rozstrzygnięcie nadzorcze nr ON-I-0911/146/2008, w którym jednoznacznie stwierdził, że uchwała jednej z gmin o przystąpieniu do sporządzenia zmiany studium na wybranej części obszaru gminy jest uchwalona z naruszeniem przepisu art. 9 ust. 3 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. W opinii wojewody wyrażonej w tej decyzji prowadzenie polityki przestrzennej gminy ma być kompleksowe w odniesieniu do całej gminy i nie jest możliwe opracowywanie i uchwalanie studium tylko dla części terenów danej gminy. Oznacza to, że polityka przestrzenna gminy nie może być prowadzona w sposób etapowy lub wybiórczy.
Z kolei z orzeczenia Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 13 lutego tego roku (IV SA/Wa 1681/08) wynika, że – należy zauważyć, iż ustawodawca co do zasady dopuszcza możliwość zmiany studium, w myśl art. 33 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym wówczas, gdy taka konieczność wynika z podjętych zmian legislacyjnych, a więc w razie takiej zmiany ustaw, która czyniłaby wadliwymi zapisy studium. Zdaniem sądu nie jest więc prawidłową praktyką, przy tworzeniu studium, zakładanie z góry, iż uchwalony akt planistyczny będzie wymagał niebawem kolejnych wielokrotnych zmian (...).Częste zmiany prowadzą do braku stabilności wizji określenia struktury przestrzennej gminy, przeznaczenia poszczególnych obszarów (...).



Konsekwencje zmian

Proponowane nawet drobne zmiany ograniczające się do niewielkich obszarów gminy mogą mieć fundamentalne znaczenie dla wartości nieruchomości nie tylko objętych tymi zmianami, ale także dla nieruchomości z nimi sąsiadujących. Niekiedy wskutek przekształcenia niektórych terenów w swojej kwalifikacji z przemysłowych (symbol ZP) na grunty np. M30 (dopuszczające zabudowę mieszkaniową do 10 kondygnacji) następuje np. zmiana w ruchu i liczbie pojazdów. Może to spowodować zmiany warunków życia mieszkańców i wpłynąć na środowisko.
Powstała sytuacja, że wiele gmin, zamierzających pozyskać środki unijne na realizację zadań infrastrukturalnych, może znaleźć się w sytuacji unieważnienia kluczowej grupy dokumentów, jeśli zostaną podważone dokumenty planistyczne. Konieczne jest poprawianie tej sytuacji poprzez przyjęcie uchwał o zamiarze dokonania zmiany studium na obszarze całej gminy, której powinien towarzyszyć równoległy proces oceny strategicznej z jej podsumowaniem w postaci prognozy oddziaływania na środowisko. Takie postępowanie uchroni przed unieważnieniem zarówno samej uchwały dotyczącej zmian w studium, jak i wszystkich planów miejscowych, jakie będą przygotowywane (na podstawie podważonego studium).
Każdy dokument planistyczny jest pewnym kompromisem między mieszkańcami, inwestorami, władzami centralnymi, właścicielami złóż kopalin, podmiotami zarządzającymi infrastrukturą i drogami itd. Zmiana studium na obszarze całej gminy pozwala na zgłaszanie zmian w celu usunięcia wielu błędów, jakie popełniono w danej obowiązującej wersji studium. Lepiej uchwalać dobrze przygotowane dokumenty, które będą nie do podważenia. W innym przypadku może to kosztować wiele milionów złotych wszystkich uczestników każdego procesu inwestycyjnego.
Zmiany studium tylko dla określonego terenu
Praktyka uchwalania zmian do studium na wybranych fragmentach obszaru gminy miała miejsce np. w następujących gminach:
● m.st. Warszawa,
● Ostrów Wielkopolski,
● Szamotuły,
● Katowice,
● Tarnowo Podgórne,
● Goniądz,
● Rzeszów,
● Starogard Gdański.
Powołane uchwały były akceptowane przez wojewodów. W jednej z wymienionych uchwał okreśłono wprost:
Zmiana Studium ma na celu:
1) możliwość realizacji nowej inwestycji, .... centrum rekreacyjno-hotelowego ...,
2) ograniczenie terenów przeznaczonych pod lokalizację elektrowni wiatrowych w miejscowościach....
gp@infor.pl
PODSTAWA PRAWNA
● Ustawa z 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz.U. nr 199, poz. 1227)