Różne są przyczyny zmiany nazwy miejscowości. Najczęstszy powód to przywrócenie dawnej nazwy albo włączanie małych miejscowości: wsi, kolonii albo osad przez miasta.

Od kilku lat najczęstszymi powodami zmian nazw miejscowości jest chęć usunięcia z urzędowego wykazu nazwy jakiejś części miejscowości, np.: osady, kolonii, przysiółka albo innej części głównej miejscowości (miasta). Inną przyczyną zmian jest rozrastanie się terytorialne i administracyjne miast i wchłanianie mniejszych miejscowości przez większe.

Mieszkańcy np. wsi Włoścbórka (kujawsko-pomorskie) zalegalizowali, na początku 2009 roku starą, potocznie używaną nazwę. Wcześniej w różnych urzędach przez 20 lat używana była nazwa Włościborek i tak będzie obecnie. Nazwa powstała po błędnym tłumaczeniu z wcześniejszej pisowni niemieckiej.
Do niedawna najczęściej w zmianach miejscowości chodziło głównie o usunięcie rozbieżności pomiędzy urzędową nazwą a faktycznie używaną przez mieszkańców czy inne osoby.

Decyzja o zmianie

Pierwsze kroki, by zmienić nazwę, muszą zrobić sami mieszkańcy danej miejscowości. Rada gminy po wcześniejszych konsultacjach z mieszkańcami w drodze uchwały podejmuje uchwałę w sprawie zmiany nazwy miejscowości. Następnie wniosek ze stosownymi załącznikami jest wysyłany do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji.

Wniosek jest opiniowany przez Komisję Nazwa Miejscowości i Obiektów Fizjograficznych MSWiA. Pozytywna opinia komisji decyduje, że minister spraw wewnętrznych i administracji dokonuje w drodze rozporządzenia zmiany nazwy. Zawsze, zgodnie z prawem, nowa nazwa miejscowości wchodzi w życie 1 stycznia następnego roku kalendarzowego, w którym był rozpatrywany wniosek.

W skład komisji wchodzą specjaliści z różnych dziedzin nauki i przedstawiciele rządu, powoływani przez szefa resortu MSWiA. Przewodniczącym jest przedstawiciel nauki z dziedziny językoznawstwa, wskazany przez prezesa Polskiej Akademii Nauk. Sekretarzem jest przedstawiciel MSWiA. W skład komisji wchodzi sześciu przedstawicieli świata nauki z dziedziny: językoznawstwa, historii, geografii i kartografii. Ponadto członkami są przedstawiciele Ministerstwa Obrony Narodowej, Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Głównego Geodety Kraju i GUS.



Rodzaj zmian

Nie wolno dokonywać zmian konkretnej miejscowości na nazwę historyczną, szczególnie taką, która jest już używana w języku polskim od bardzo dawna. I tak nie wolno np. zmieniać nazwy jakiejś wsi na Kraków, Gdańsk lub Warszawa.

Nie będzie pozytywnie opiniowany wniosek na zmianę nazwy miejscowości brzmiącej podobnie lub tak samo jak państwo lub kraj. Chociaż np. w woj. warmińsko-mazurskim jest miejscowość o nazwie Ameryka lub Szwajcaria Kaszubska (woj. pomorskie).

Najlepiej, gdy zmiana dotyczy powrotu do korzeni historycznych, konkretnego miejsca, zdarzenia historycznego związanego z konkretną miejscowością.
Wszystkie podmioty wykonujące zadania publiczne mają obowiązek używać urzędowych nazw miejscowości. Nad prawidłowością brzmienia oraz poprawnej pisowni nazw miejscowości i obiektów fizjograficznych czuwać ma Komisja Nazw Miejscowości i Obiektów Fizjograficznych (KNMiOF).

Komisja corocznie rozpatruje i opiniuje wnioski władz samorządowych gminy. Zasady i warunki określa m.in. art. 8 ustawy z 23 sierpnia 2003 r. o urzędowych nazwach miejscowości i obiektach fizjograficznych.

Często wnioski dotyczą ustalenia urzędowych nazw w tworzeniu nowych jednostek osadniczych i nowych nazw po byłych PGR-ach, spółdzielczych kółkach rolniczych, państwowych ośrodkach maszynowych czy przy podziale wsi, np. na dwie miejscowości.

Konieczna konsultacja

Uchwała rady gminy w sprawie wystąpienia z wnioskiem do ministra spraw wewnętrznych i administracji o dokonanie zmiany nazw miejscowości powinna być podjęta na podstawie art. 8 ustawy o urzędowych nazwach miejscowości i obiektów fizjograficznych - rozstrzygnięcie nadzorcze wojewody podlaskiego z 5 stycznia 2006 r. PN.II.A.Ch.0911-3/06.

Ustalenie, zmiana lub zniesienie urzędowej nazwy zamieszkanej miejscowości może nastąpić na wniosek rady gminy, ale dopiero po wcześniejszych konsultacjach z jej mieszkańcami - rozstrzygnięcie nadzorcze wojewody podlaskiego z 21 kwietnia 2005 r. PN.II.0911-88.

Podstawa prawna
Ustawa z 29 sierpnia 2003 r. o urzędowych nazwach miejscowości i obiektach fizjograficznych (Dz.U. nr 166, poz. 1612 ze zm.).