Pranie pieniędzy pozostawało jak dotąd w cieniu innych przestępstw finansowych, których wymiar i skutki były bardziej widoczne i dyskutowane przez opinię publiczną.
Samo pranie pieniędzy nie musi przecież oznaczać bezpośrednich strat finansowych dla instytucji wykorzystywanych tego procederu. Jego wynikiem mogą być jednak znacznie bardziej poważne konsekwencje – utrata zaufania i straty reputacyjne.
22 kwietnia 2010 roku minął termin dostosowania do nowych polskich przepisów dotyczących przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu. Nowa ustawa wprowadza szereg rewolucyjnych zmian w kontekście walki z przestępczością finansową. Od teraz to instytucje obowiązane, tj. podmioty podlegające pod zapisy ustawy, w oparciu o własną wiedzę i doświadczenie mają odpowiednio dostosowywać metody i narzędzia, tak aby jak najskuteczniej zwalczać pranie pieniędzy. Zakres zmian wprowadzonych przez ustawę był szeroko opisywany i dyskutowany. Nowe regulacje oznaczają między innymi, iż wymagane będzie prowadzenie analizy ryzyka klientów, co istotnie zwiększa zaangażowanie oraz odpowiedzialność instytucji obowiązanych. Dodatkowo, wprowadzone zostało obowiązkowe stosowanie bezpieczeństwa finansowego zależnego od ryzyka danego klienta, identyfikowanie beneficjentów rzeczywistych, jak również osób zajmujących eksponowane stanowiska polityczne.

Konieczność dostosowania

Co oznacza to jednak w praktyce dla instytucji? Nowe zmiany wiążą się między innymi z potrzebą dostosowania procedur wewnętrznych, systemów informatycznych czy wyszkolenia personelu. Działania te oczywiście pociągają za sobą nakłady finansowe, zarówno związane z samym wdrożeniem nowych rozwiązań, jak również ich późniejszym utrzymaniem i obsługą. Jako że nowe przepisy wiążą się z potrzebą analizy ryzyka klientów oraz monitorowania zasad ich współpracy z instytucją, wiele organizacji zdecydowało się na wprowadzenie osobnych systemów informatycznych służących wyłącznie temu celowi. Systemy na bazie predefiniowanych kryteriów wyłapują nietypowe sytuacje, związane chociażby z powiązaniami pomiędzy pozornie odrębnymi transakcjami lub klientami. Każdy przypadek podejrzany jest dodatkowo analizowany przez powołanych do tego celu ekspertów. Przypadki potwierdzone są odpowiednio rejestrowane i zgłaszane do Generalnego Inspektora Informacji Finansowej.
Również zespoły działające w ramach instytucji obowiązanych powinny być odpowiednio wzmacniane. Samo wyłapanie przez systemy informatyczne powiązania czy podejrzanej sytuacji nie jest wystarczające. Wszystkie takie przypadki powinny być odpowiednio przeanalizowane i wyjaśnione, tak aby odrzucić nieprawidłowo wytypowane sytuacje podejrzane. W pierwszych okresach działania nowych systemów liczba takich przypadków może być znacząca – dopiero przetestowanie ich w rzeczywistym środowisku powinno pozwolić na odpowiednie zmodyfikowanie i dostosowanie do sytuacji pierwotnie zakładanych kryteriów analiz.



Mimo iż nowe systemy oraz procedury będą dedykowane specyficznie dla potrzeb przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowania terroryzmu, wybrane instytucje szukają również możliwości wykorzystania ich dla innych celów. Tematem powiązanym, którego pojawiające się symptomy są często tożsame z tymi charakterystycznymi dla prania pieniędzy, są kwestie nadużyć i wyłudzeń. Przy wykorzystaniu tych samych narzędzi informatycznych, często również w ramach tych samych zespołów ludzi, zebrane informacje mogą być analizowane pod wieloma kątami. Często, zidentyfikowane powiązanie w ramach grupy kilku klientów niekoniecznie wiąże z praniem pieniędzy, jednak może oznaczać przymiarki do próby wyłudzenia. Zebrane w ten sposób wnioski mogą służyć do wskazania rachunków, klientów czy też transakcji podejrzanych pod kątem prania pieniędzy ale również wytypowania niestandardowych przypadków relacji biznesowych, dla których istnieje podejrzenie przestępczego działania klienta.

Nowe podmioty i obowiązki

Zakresem nowych regulacji zostaną objęte również nowe grupy instytucji – niekoniecznie kojarzące się w pierwszej chwili z rynkiem usług finansowych. Obowiązki ustawowe zostały nałożone między innymi na przedsiębiorców przyjmujących płatności za towary w gotówce o wartości równej lub przekraczającej równowartość 15 tys. euro. Dla takich instytucji nowe wymagania będą prawdziwą nowością i wyzwaniem.
Dodatkowo – dla samych klientów wszystkie te zmiany będą niestety mocno odczuwalne. Instytucje będą zobowiązane do zbierania szerszego zakresu informacji o klientach, chociażby w zakresie ich powiązań biznesowych, geograficznych lub politycznych. Nacisk może być również położony na źródła pochodzenia środków posiadanych przez klienta, plany klientów w zakresie współpracy z instytucjami finansowymi oraz powiązania osobowe. Będzie to oznaczało nie tylko nowe formularze i dodatkowe dokumenty do podpisania przez klienta, ale również szereg pytań, z których część w pierwszej chwili może wydać się co najmniej dziwna.
Już niedługo będziemy mieli szansę się przekonać, jaką skuteczność będą miały nowe rozwiązania i jak zostaną one przyjęte przez klientów. Wszystko to ostatecznie i tak zostanie poddane próbie czasu, a najbardziej efektywne narzędzia będą nieustannie dostosowywane do zmieniającej się dynamicznie sytuacji rynkowej.