Zamawiający, opisując przedmiot zamówienia, żeby mieć pewność otrzymania od wykonawców konkretnego asortymentu, często używa w specyfikacji istotnych warunków zamówienia dokładnej nazwy artykułu. Zastosowanie takiego opisu możliwe jest tylko w drodze wyjątku, co musi potwierdzać specyfika produktu.
Naczelną zasadą prawa zamówień publicznych jest zasada neutralności opisu przedmiotu zamówienia, zgodnie z którą przedmiot zamówienia winien być opisany w sposób, który nie utrudnia uczciwej konkurencji.

Opis zamówienia

Zakazane jest formułowanie opisu przedmiotu zamówienia w ten sposób, żeby nie wskazywać konkretnego wykonawcy bądź eliminować kogokolwiek z potencjalnych oferentów. Zatem nie może zaistnieć sytuacja, w której jeden z wykonawców przed przystąpieniem do postępowania będzie już bardziej uprzywilejowany od pozostałych.
Zamawiający, opisując przedmiot zamówienia, spełniając wymóg prawa zamówień publicznych, często poprzestają wyłącznie na dodaniu do wskazanego znaku towarowego pojęcia – lub równoważny.
Nie podając, na czym ma owa równoważność polegać, narażają się na zarzut faworyzowania wykonawców, którzy dysponują danym asortymentem lub są wręcz dystrybutorem danego towaru. Zasadą przecież jest zakaz opisywania przedmiotu zamówienia poprzez wskazywanie znaków towarowych, patentów lub pochodzenia.
Zwrot „lub równoważny” oznacza możliwość uzyskania efektu, który sobie założył zamawiający i opisał w s.i.w.z. za pomocą odmiennych rozwiązań technicznych.

Przedmioty równoważne

Zespół arbitrów dopuszcza składanie ofert równoważnych, ale wykonawca musi określić wymogi jakościowe i parametry techniczne dotyczące rozwiązań równoważnych. Aby opis przedmiotu zamówienia nie narażał zamawiającego na protesty, nie wystarczy dodanie zwrotu „lub równoważny” bądź innego określenia. Dopuszczając rozwiązanie równoważne, zamawiający winien określić, w jakim stopniu te rozwiązania mają być tożsame z przedmiotem zamówienia (por. np. wyrok z 6 grudnia 2006 r., UZP/ZO/0-2872/06).
Oferowane produkty muszą być równoważne jakościowo z podanymi przez zamawiającego w s.i.w.z. Gdy oferowane przez wykonawcę produkty będą gorsze od wymaganych w opisie przedmiotu zamówienia, zamawiający obowiązany będzie do odrzucenia jego oferty.
Gdy wykonawca oferuje przedmiot równoważny, obowiązany jest do wskazania wraz z ofertą opisu:
● pozycji równoważnych z podaniem producentów tych artykułów;
● parametrów indywidualizujących towar wraz ze wskazaniem, iż wykonawca razem z ofertą ma złożyć potwierdzenie równoważności np. odpowiednim katalogiem czy innym dowodem.
W przypadku wątpliwości w stosunku do równoważnych artykułów zamawiający będzie obowiązany do wezwania wykonawcy celem złożenia we wskazanym terminie wyjaśnień treści oferty. Ponadto warto zaznaczyć, że ciężar udowodnienia równoważności będzie spoczywał na wykonawcy i to on będzie obowiązany do wskazania, że oferowane przez niego dostawy spełniają wymagania zamawiającego (art. 30 ust. 5 ustawy). Uchybienie temu wymogowi skutkować będzie odrzuceniem oferty wykonawcy, jako złożonej niezgodnie z warunkami postawionymi przez zamawiającego.



Marka produktu

Prawo zamówień publicznych dopuszcza możliwość użycia marki produktu tylko w wyjątkowych sytuacjach. Jest to możliwe tylko gdy:
● uzasadnia to specyfika przedmiotu,
● zamówienia nie można opisać za pomocą dostatecznie dokładnych określeń,
● opisując znak towarowy, zamawiający dodaje określenie „lub równoważny”.
Ponadto zamawiający ma obowiązek wskazać, w jaki sposób będzie oceniał, czy zaproponowane przez wykonawcę rozwiązania mają walor równoważnych czy też nie.
W wypadku zaistnienia wątpliwości wykonawca ma obowiązek to udowodnić poprzez złożenie np. świadectwa jakości. To właśnie wykonawca w obecnym stanie prawnym ma obowiązek wykazać, że oferowane przez niego dostawy, usługi lub roboty budowlane spełniają wymagania określone przez zamawiającego.
Zamawiający ma obowiązek przygotowania s.i.w.z. w taki sposób, by w sposób jednoznaczny i dostatecznie wyczerpujący przesądzić kwestię równoważności ewentualnego zaoferowanego przez wykonawcę asortymentu. Musi zatem opisać przedmiot zamówienia za pomocą dostatecznie dokładnych i zrozumiałych określeń, z uwzględnieniem wszystkich wymagań i okoliczności mogących mieć wpływ na sporządzenie oferty, ponieważ bez spełnienia tego wymogu niemożliwe będzie jego porównanie.
Brak wskazania minimalnych wymagań w zakresie równoważności produktu przy jednoczesnym wskazaniu znaku towarowego stanowić będzie o naruszeniu zasady określonej w art. 29 ust. 3 ustawy, jak również polegającej na ograniczeniu dostępu do przedmiotu zamówienia dla wszystkich wykonawców.
Niemożliwe jest umieszczenie w s.i.w.z. zapisu dopuszczającego składania ofert równoważnych, rozumiejąc je jako produkt będący odpowiednikiem oryginalnego gotowego produktu, tzn. produkt np. o identycznym składzie chemicznym. Takie rozumienie oferty równoważnej jest zbyt wąskie, sprowadza się ono do oferowania takiego samego produktu, przez co narusza zasadę uczciwej konkurencji. Wadliwy opis przedmiotu zamówienia skutkować będzie niemożnością zawarcia ważnej umowy.
Zamawiający winien także unikać opisywania wszelkich parametrów, które wskazywałyby na konkretny wyrób albo na konkretnego wykonawcę.
Analogiczna sytuacja wystąpi, gdy zamawiający wskaże konkretne gabaryty, czy pojemności produktów, bez zakreślenia ich tolerancji wymiarowej czy pojemnościowej.
Przykład: Artykuły równoważne przy opisywaniu środków czystości
Zamawiający dopuszcza składanie ofert zawierających artykuły równoważne do tych wymienionych w s.i.w.z. Aby można było uznać dany artykuł za równoważny, musi on posiadać co najmniej takie same cechy użytkowe (np. skuteczność działania, wydajność) i co najmniej takie same cechy fizykochemiczne (skład chemiczny) jak odpowiadający jemu artykuł wymieniony w niniejszej s.i.w.z. W celu potwierdzenia równoważności do oferty należy dołączyć zaświadczenia niezależnego podmiotu uprawnionego do kontroli jakości (np. Państwowego Zakładu Higieny) potwierdzające zgodność oferowanych artykułów równoważnych w zakresie cech użytkowych i cech fizykochemicznych z odpowiadającymi im artykułami wskazanymi w s.i.w.z. oraz próbki każdego z oferowanych artykułów równoważnych.
Podstawa prawna
Art. 29 ust. 3, art. 30 ust. 4 i 5, art. 89 ust. 2, art. 93 ust. 1 pkt 7, art. 146 ust. 1 pkt 5, ust. 6 ustawy z 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień publicznych (t.j. Dz.U. z 2007 r. nr 223, poz. 1655 z późn. zm.).