W wielu gminach odbyły się wybory uzupełniające radnych oraz wybory przedterminowe wójtów. Po 9 maja 2010 r. ich przeprowadzenie nie będzie możliwe.

Zgodnie z Ordynacją wyborczą do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw wybory uzupełniające przeprowadza się w przypadku wygaśnięcia mandatu radnego w gminie liczącej do 20 tys. mieszkańców. Wybory te zarządza wojewoda. W zarządzeniu wojewoda podaje liczbę wybieranych radnych i datę wyborów uzupełniających, wyznaczonych na dzień wolny od pracy. Wojewoda ustala również kalendarz wyborczy dni, w których upływają terminy wykonania czynności wyborczych. Jeżeli w wyniku wyborów mandat pozostaje nadal nieobsadzony, wybory uzupełniające powtarza się między szóstym a dziewiątym dniem od daty wyborów, w wyniku których nie obsadzono brakującego mandatu.

Kadencja radnych wybranych w wyniku wyborów uzupełniających upływa z dniem upływu kadencji radnych wybranych w wyborach razem ze wszystkimi radnymi (wyborach kadencyjnych). Wyborów tych nie przeprowadza się, jeżeli ich data przypadałaby w okresie 6 miesięcy przed zakończeniem kadencji rad.

Kandydat z listy

W przypadku wygaśnięcia mandatu radnego, wybranego w okręgu wyborczym dla wyboru rady w gminie liczącej powyżej 20 tys. mieszkańców oraz mandatu radnego powiatu lub województwa, właściwa rada, po stwierdzeniu wygaśnięcia mandatu radnego podejmuje na następnej sesji uchwałę o wstąpieniu na jego miejsce kandydata z tej samej listy, który w wyborach uzyskał największą liczbę głosów, a nie utracił prawa wybieralności. Jeżeli kandydaci na radnego uzyskali równą liczbę głosów o wyborze na radnego, decyduje kolejność umieszczenia nazwiska kandydata na liście. Podkreślić jednak należy, że osoba wybrana w taki sposób może zrzec się pierwszeństwa przy obsadzeniu mandatu na rzecz kandydata z tej samej listy, który uzyskał kolejno największą liczbę głosów. Takie oświadczenie powinno być zgłoszone właściwej radzie (sejmikowi województwa) na piśmie w ciągu trzech dni od daty doręczenia zawiadomienia o przysługującym mu mandacie. Przepisy przewidują również sytuację, w której nie można osadzić mandatu w sposób wskazany powyżej, a skład rady zmniejszył się więcej niż o 1/5. Wtedy przeprowadza się wybory uzupełniające do danej rady na zasadach ogólnych, chyba że do zakończenia kadencji danej rady zostało mniej niż sześć miesięcy.



Wybory bezpośrednie

W razie konieczności przeprowadzenia ponownych wyborów wójta, burmistrza, prezydenta miasta wybory zarządza w drodze rozporządzenia prezes Rady Ministrów w ciągu 60 dni od wystąpienia przyczyny ich zarządzenia. W rozporządzeniu zamieszczony jest kalendarz wyborczy, ustalany po zasięgnięciu opinii Państwowej Komisji Wyborczej. Kalendarz ten określa terminy wykonania czynności wyborczych. Terminy te w przypadku wyborów przedterminowych mogą być krótsze od przewidzianych w samorządowych ordynacjach wyborczych. Rozporządzenie prezesa Rady Ministrów wojewoda podaje niezwłocznie do publicznej wiadomości, w formie obwieszczenia na terenie gminy, na której mają odbyć się wybory. Kandydatów na wójta, burmistrza, prezydenta mogą zgłaszać komitety wyborcze zarówno utworzone przez partie i ich koalicje, stowarzyszenia i organizacje, jak i wyborców.

– Prawo zgłaszania kandydatów na radych w gminach do 20 tys. mieszkańców przysługuje komitetom wyborców. Kandydaci zgłaszani są w formie list kandydatów. Każda zgłaszana lista powinna być poparta podpisami co najmniej 25 wyborców. Taka lista następnie przekazywana jest do komisji wyborczej. Jeżeli zgłoszenie jest zgodne z przepisami, komisja rejestruje kandydata na radnego.

Jeżeli zgłoszenie spełnia warunki, gminna komisja wyborcza niezwłocznie rejestruje kandydata. Następnie zgodnie z ustalonym kalendarzem wyborczym prowadzona jest kampania wyborcza. W dniu głosowania lokale otwarte są od 6.00 do 20.00. Po zakończeniu głosowania właściwa komisja ustala wyniki w danym obwodzie, które przekazuje gminnej komisji wyborczej, a ta podaje je do publicznej wiadomości. Po stwierdzeniu ważności wyborów gminna komisja wyborcza wydaje wybranemu radnemu, wójtowi zaświadczenie o wyborze.



Okresy bez wyborów

Obecna kadencja rad gmin, rad powiatów i sejmików województw oraz wójtów, burmistrzów i prezydentów miast upływa 12 listopada 2010 r. Zgodnie z art. 193 ust. 4 ustawy – Ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw wyborów uzupełniających nie przeprowadza się, jeżeli ich data przypadałaby w okresie sześciu miesięcy przed zakończeniem kadencji rad. Oznacza to, że ostatnie wybory uzupełniające mogą zostać przeprowadzone 9 maja 2010 r. Równocześnie podanie do wiadomości publicznej zarządzenia wojewody o przeprowadzeniu wyborów musi zostać wykonane najpóźniej w 60 dniu przed dniem wyborów. W konsekwencji wybory te mogą być zarządzane nie później niż 10 marca 2010 r. Dotyczy to także wyborów uzupełniających powtarzanych w gminach do 20 tys. mieszkańców, jeżeli w pierwotnym terminie ich przeprowadzenia nie doszło do wyboru radnego (art. 193 ust. 2 Ordynacji wyborczej), a także wyborów uzupełniających w gminach liczących powyżej 20 tys. mieszkańców powiatach i województwach, o których mowa w art. 194 ust. 3 ustawy. W tych przypadkach mandaty radnych pozostaną bez obsadzenia

Z kolei zgodnie z art. 28d ust. 2 ustawy o samorządzie gminnym (ostatnie wybory przedterminowe wójtów mogą zostać przeprowadzone 9 maja 2010 r. Równocześnie uchwała rady gminy w sprawie nieudzielenia wójtowi absolutorium, podjęta nie później niż na 9 miesięcy przed zakończeniem kadencji, tj. nie później niż 12 lutego 2010 r., jest równoznaczna z podjęciem inicjatywy przeprowadzenia referendum w sprawie odwołania wójta. Po 9 maja 2010 r. w przypadku wygaśnięcia mandatu wójta jego funkcję, do czasu objęcia obowiązków przez nowo wybranego wójta (już w nowej kadencji) będzie pełniła osoba wyznaczona przez prezesa Rady Ministrów.

Procedury wyborcze
Obsadzenie mandatów bez głosowania

Jeżeli w okręgu wyborczym w wyborach do rad gminy, rady powiatu lub sejmiku województwa zarejestrowana liczba kandydatów jest równa liczbie radnych wybieranych w danym okręgu, głosowania nie przeprowadza się, a za wybranych na radnych komisja wyborcza uznaje zarejestrowanych kandydatów. W takim przypadku właściwa terytorialna komisja wyborcza niezwłocznie zawiadamia wyborców danego okręgu wyborczego o przyczynach obsadzenia mandatów bez głosowania w formie obwieszczenia.

Wybory organów stanowiących

Wyborów uzupełniających nie przeprowadza się, jeżeli ich data przypada w okresie sześciu miesięcy przed zakończeniem kadencji rad.

Wybory bezpośrednie

Wyborów wójta (burmistrza, prezydenta miasta) nie przeprowadza się, jeżeli data wyborów przedterminowych miałaby przypaść w okresie 6 miesięcy przed zakończeniem kadencji wójta. Wyborów przedterminowych nie przeprowadza się także wtedy, jeżeli data wyborów miałaby przypaść w okresie dłuższym niż 6 a krótszym niż 12 miesięcy przed zakończeniem kadencji wójta i rada w terminie 30 dni od dnia podjęcia uchwały stwierdzającej wygaśnięcie mandatu wójta podejmie uchwałę o nieprzeprowadzaniu wyborów.

Podstawa prawna
Ustawa z 16 lipca 1998 r. – Ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw (Dz.U. z 2003 r. nr 159, poz. 1547 ze zm.).
Ustawa z 20 czerwca 2002 r. o bezpośrednim wyborze wójta, burmistrza i prezydenta miasta (Dz.U. nr 113, poz. 984).
Ustawa z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz.U. z 2001 r. nr 142, poz. 1591 z późn. zm.).