Przepisy ustawy o samorządzie gminnym ustalają podstawowe warunki ważności uchwał. Nie wskazują one jednak szczegółowej procedury postępowania poprzedzającej podjęcie aktu. Wynika ona w dużej mierze z wewnętrznych aktów prawnych każdej jednostki gminnej. Pod względem przestrzegania ustalonej procedury uchwały są kontrolowane przez wojewodę działającego jako organ nadzorczy.

Podstawowym zadaniem rady gminy jest pełnienie funkcji stanowiącej (uchwałodawczej). Polega ona na rozstrzyganiu w drodze podejmowania uchwał wszystkich spraw należących do jej właściwości.

Przez pojęcie uchwały w literaturze zwykło się uznawać taką formę działania kolegialnego organu samorządowego, której wynikiem jest akt woli tego organu podjęty w trakcie jego posiedzenia, w drodze głosowania, zmierzający z reguły do rozstrzygnięcia określonej sprawy publicznej o charakterze lokalnym będącej przedmiotem obrad, najczęściej ze skutkiem wiążącym.

Tryb uchwałodawczy

Ustawa o samorządzie gminnym nie reguluje kwestii dotyczącej procesu przygotowania projektu i podjęcia uchwały. W tym zakresie istotne są zapisy statutu gminy.
Podobnie jak w przypadku ustaw przygotowanie projektu uchwały musi być zainicjowane przez uprawniony do tego organ. Prawo do zgłaszania wniosków niekiedy przepisy wiążą ze ściśle określonymi podmiotami. Dla przykładu można podać, że tylko na wniosek przewodniczącego zarządu gminy (wójta, burmistrza, prezydenta miasta) wybiera się i odwołuje jego zastępcę i pozostałych członków zarządu gminy oraz skarbnika i sekretarza gminy (art. 18 ust. 2 pkt, art. 28 ust. 3, art. 28d ust. 2). Prawo inicjatywy uchwałodawczej reguluje także statut gminy, który może upoważnić do składania wniosków zarząd gminy, przewodniczącego rady, komisje, kluby i koła radnych, określoną grupę radnych, poszczególnych radnych itp.

Rada gminy obraduje na sesjach zwoływanych przez przewodniczącego w miarę potrzeby, nie rzadziej jednak niż raz na kwartał. Do zawiadomienia o zwołaniu sesji dołącza się porządek obrad wraz z projektami uchwał (art. 20 ust. 1 ustawy).

Uchwały rady gminy zapadają zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowego składu rady w głosowaniu jawnym, chyba że ustawa stanowi inaczej. Przepis art. 14 ustawy formułujący tę zasadę ma charakter bezwzględnie obowiązujący, co oznacza, że poza odmiennymi przypadkami określonymi ustawowo – uchwały tego organu gminy podjęte według innego trybu są sprzeczne z prawem. Omawiana ustawa reguluje odrębny tryb podejmowania uchwał w nielicznych tylko wypadkach, a jeśli chodzi o głosowanie tajne przewiduje je w sprawie wyboru przewodniczącego i wiceprzewodniczących rady (art. 19 ust. 1). Rada gminy nie może dowolnie kształtować trybu i sposobu głosowania w sprawach, które należą do jej właściwości (wyrok WSA we Wrocławiu z 15 lutego 2005 r., II SA/Wr 2586/03, Legalis).



Obowiązek publikacji

Brak jest w przepisach obowiązku ogłaszania wszystkich uchwał rad gminy. Taki wymóg dotyczy publikacji w wojewódzkim dzienniku urzędowym:

● statutu gminy (art. 22 ust. 2 ustawy) i jego nowelizacji,

● aktów prawa miejscowego i przepisów porządkowych,

● uchwał w sprawie budżetu oraz sprawozdania z wykonania tego budżetu (od 1 stycznia 2010 r. – por. art. 47 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. – Przepisy wprowadzające ustawę o finansach publicznych, Dz.U. nr 157, poz. 1241).

Treść uchwały

Przepisy ustawy o samorządzie gminnym nie regulują formy i treści uchwał organów samorządowych. Te kwestie ustalają inne akty prawne, które w sposób pośredni wskazują, jaka powinna być treść uchwały rady gminy. Dla przykładu można podać ustawę o referendum gminnym, ustawę o zagospodarowaniu przestrzennym czy prawo energetyczne.

Uchwała powinna w swej treści zawierać następujące elementy:

● nagłówek (określający radę gminy podejmującą uchwałę, datę jej podjęcia, tytuł, numer),

● podstawa prawna,

● wskazanie wnioskodawcy i opiniodawców,

przepisy merytoryczne (postanowienia ogólne i szczególne),

● wskazanie organów lub osób zobowiązanych do jej realizacji,

● część końcowa (zawierająca przepisy przejściowe, termin wejścia w życie, podpis przewodniczącego),

● uzasadnienie (ewentualnie).

Wskazanie wnioskodawcy jest konieczne, wyłącznie gdy przepisy zastrzegają inicjatywę uchwałodawczą dla określonego podmiotu. Uchwała musi zawierać w treści oznaczenie opiniodawcy tylko w sytuacji, gdy normy prawne narzucają obowiązek uzgodnienia projektu uchwały z daną osobą, organem, instytucją lub urzędem (np. projekt statutu gminy powyżej 300 tys. mieszkańców podlega uzgodnieniu z prezesem Rady Ministrów na wniosek ministra właściwego do spraw administracji publicznej – art. 3 ust. 2 ustawy o samorządzie gminnym).
Natomiast uzasadnienie nie jest niezbędnym elementem uchwały.



Właściwości rady gminy

Do wyłącznej właściwości rady gminy należy:

● uchwalanie statutu gminy,

● ustalanie wynagrodzenia wójta, stanowienie o kierunkach jego działania oraz przyjmowanie sprawozdań z jego działalności,

● powoływanie i odwoływanie skarbnika gminy, który jest głównym księgowym budżetu – na wniosek wójta,

● uchwalanie budżetu gminy, rozpatrywanie sprawozdania z wykonania budżetu oraz podejmowanie uchwały w sprawie udzielenia lub nieudzielenia absolutorium z tego tytułu,

● uchwalanie studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego,

● uchwalanie programów gospodarczych,

● ustalanie zakresu działania jednostek pomocniczych, zasad przekazywania im składników mienia do korzystania oraz zasad przekazywania środków budżetowych na realizację zadań przez te jednostki,

● podejmowanie uchwał w sprawach podatków i opłat w granicach określonych w odrębnych ustawach,

● podejmowanie uchwał w sprawach majątkowych gminy, przekraczających zakres zwykłego zarządu, dotyczących m.in.:
– zaciągania długoterminowych pożyczek i kredytów,
– zobowiązań w zakresie podejmowania inwestycji i remontów o wartości przekraczającej granicę ustalaną corocznie przez radę gminy,
– określania zasad wnoszenia, cofania i zbywania udziałów i akcji przez wójta,
– tworzenia, likwidacji i reorganizacji przedsiębiorstw, zakładów i innych gminnych jednostek organizacyjnych oraz wyposażania ich w majątek.



● określanie wysokości sumy, do której wójt może samodzielnie zaciągać zobowiązania,

● podejmowanie uchwał w sprawie przyjęcia zadań z zakresu administracji rządowej oraz należących do właściwości powiatu lub województwa,

● podejmowanie uchwał w sprawach współdziałania z innymi gminami oraz wydzielanie na ten cel odpowiedniego majątku,

● podejmowanie uchwał w sprawach współpracy ze społecznościami lokalnymi i regionalnymi innych państw oraz przystępowania do międzynarodowych zrzeszeń społeczności lokalnych i regionalnych,

● podejmowanie uchwał w sprawach herbu gminy, nazw ulic i placów będących drogami publicznymi lub nazw dróg wewnętrznych w rozumieniu ustawy o drogach publicznych, a także wznoszenia pomników.

Podstawa prawna
Ustawa z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2001 r. nr 142, poz. 1591 ze zm.).