Spółki działające w grupie będą musiały kierować się wspólnym interesem gospodarczym. Podmiot dominujący wyda wiążące polecenia zarządom spółek zależnych. Akcjonariusz przeciwny przystąpieniu do zgrupowania może zażądać odkupienia akcji.
W kodeksie spółek handlowych pojawią się przepisy określające zasady organizacji holdingów. Określą one prawa i obowiązki spółki dominującej i spółek zależnych, które uczestniczą w grupie spółek. Projekt zmian kodeksu spółek handlowych i ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym, przygotowany przez Ministerstwo Sprawiedliwości, został już skierowany do konsultacji międzyresortowych.
Propozycje resortu sprawiedliwości nie są jedynym rządowym pomysłem na rozwiązanie kwestii holdingów. Konkurencyjny projekt przygotowało już Ministerstwo Gospodarki. Różnice między tymi projektami dotyczą przede wszystkim ochrony interesów wierzycieli, członków organów spółek oraz mniejszościowych wspólników spółek zależnych.

Interes gospodarczy

Projekt przygotowany przez Ministerstwo Sprawiedliwości reguluje działalność grup spółek. Przewiduje, że w ramach grupy będą działały powiązane ze sobą w sposób faktyczny lub organizacyjny spółki handlowe mające wspólny interes gospodarczy. Spółka mająca pozycję dominującą podporządkuje sobie pozostałe określane jako zależne.
– Spółka dominująca i zależna, które należą do grupy, będą kierowały się interesem zarówno swojej spółki, jak i grupy spółek, a także uwzględniały przy tym uzasadniony interes wierzycieli spółki zależnej i jej wspólników mniejszościowych – tłumaczy prof. Andrzej Szumański. Jego zdaniem, gdyby między spółkami nie było interesu grupy, to wówczas łączyłby je tylko zwykły stosunek zależności.



Prawa i obowiązki

Z tytułu uczestniczenia w grupie spółkom będą przysługiwały pewne prawa i obowiązki. Na przykład spółka dominująca będzie miała prawo w każdym czasie przeglądać księgi i dokumenty spółek zależnych ze swojej grupy. Z kolei zarząd spółki zależnej za okres każdego roku obrotowego będzie sporządzał sprawozdanie o umowach i innych powiązaniach swojej spółki z dominującą. Natomiast wspólnik mniejszościowy spółki zależnej może domagać się od sądu rejestrowego, aby wyznaczył podmiot uprawniony do zbadania sprawozdań finansowych i działalności całej grupy spółek.
– Żądając, aby sąd wyznaczył biegłego rewidenta, mniejszościowi wspólnicy spółek zależnych będą bronili swoich interesów – twierdzi radca prawny Wojciech Biernacki z Kancelarii Radców Prawnych Biernaccy. Jego zdaniem ta grupa wspólników wymaga szczególnej ochrony, ponieważ często spółki dominujące traktują zależne jako kolonie i wyprowadzają z nich majątek. Wspólnik mniejszościowy spółki zależnej na tym traci, ponieważ nie dostaje dywidendy.

Rodzaje holdingów

Obecnie w polskim obrocie gospodarczym najczęściej występują holdingi faktyczne skupiające spółki handlowe powiązane między sobą. Spółka, która w nich dominuje i ma największe uprawnienia, nazywana jest spółką matką, a spółki zależne nazywane są córkami.
Oprócz holdingów faktycznych działają też holdingi umowne. Powoływanie się na funkcjonowanie w ramach holdingu umownego daje spółce zależnej większą wiarygodność w obrocie gospodarczym. Przedsiębiorcy, którzy działają w stosunkach dominacji i zależności, domagają się ustalenia odpowiedzialności spółki dominującej wobec wierzycieli za zobowiązania spółki zależnej. Tej sprawy nie uregulowano jednak w projekcie Ministerstwa Sprawiedliwości.



Zgrupowanie spółek

Pełną regulację prawa holdingowego zawiera projekt przygotowany przez Ministerstwo Gospodarki. Resort zaproponował utworzenie zgrupowania spółek. Spółka będzie mogła należeć tylko do jednego zgrupowania, którym zarządza spółka matka, czyli spółka dominująca mająca największe uprawnienia w zgrupowaniu. Na przykład będzie określać interes zgrupowania, wydawać zarządowi spółek córek (czyli spółek zależnych) wiążące polecenia dotyczące prowadzenia ich spraw.
Ministerstwo Gospodarki zaproponowało też objęcie szczególną ochroną wspólników mniejszościowych, czyli drobnych wspólników w takim zgrupowaniu. Gdy wspólnik spółki córki zagłosuje przeciwko uchwale o przystąpieniu do zgrupowania spółek i zażąda zaprotokołowania sprzeciwu, to ma prawo domagać się, aby jego udziały lub akcje odkupiła spółka matka.
Szersza perspektywa
Pełna regulacja holdingu jest w Niemczech, Czechach i Słowenii. Niepełna regulacja holdingu występuje w pozostałych krajach Unii Europejskiej i Stanach Zjednoczonych
OPINIA
prof. Stanisław Sołtysiński
z kancelarii Sołtysiński, Kawecki & Szlęzak
Kodeks spółek handlowych zawiera obecnie ograniczoną regulację prawa holdingowego (grup spółek). Przepisy te dotyczą w zasadzie tylko obowiązków rejestrowych spółek, które pozostają między sobą w stosunku dominacji i zależności. Jeżeli pomiędzy spółkami zostały zawarte umowy holdingowe, a ściśle umowa o zarządzanie spółką zależną przez spółkę dominującą lub umowa o odprowadzanie zysku przez spółkę zależną do spółki dominującej, które w świetle prawa polskiego należy traktować jako umowy nienazwane, to na obu spółkach spoczywa obowiązek ujawnienia w rejestrze pewnych elementów tych umów.
Chodzi tu przede wszystkim o odpowiedzialność spółki dominującej za szkodę wyrządzoną spółce zależnej w wyniku niewykonania lub nienależytego wykonania jednej z tych umów.
DGP