Rada gminy nie może uzależniać limitu punktów sprzedaży alkoholu od liczby mieszkańców ani wprowadzać ograniczeń estetycznych dla właścicieli lokali, gdzie będzie on podawany.
Władze każdej gminy mają obowiązek ograniczania dostępu do alkoholu jej mieszkańcom. Podstawowym narzędziem w tym zakresie jest możliwość ustalania liczby punktów, w których będą sprzedawane wysokoprocentowe napoje alkoholowe. Chociaż ogólne zasady postępowania w zakresie wyznaczania takich limitów określa ustawa o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (dalej ustawa), to rada gminy otrzymała w zasadzie pełną dowolność w ustalaniu liczby miejsc, w których będą sprzedawane trunki.

Górny limit sklepów

Zgodnie z art. 12 ustawy rada każdej gminy ma obowiązek ustalenia liczby punktów sprzedaży napojów zawierających powyżej 4,5 proc. alkoholu dla jej terenu (z wyjątkiem piwa), przeznaczonych do spożycia zarówno w miejscu sprzedaży, jak i poza nim. Taka decyzja musi zostać podjęta w formie uchwały, w której znajdą się zasady usytuowania na terenie gminy miejsc sprzedaży i podawania napojów alkoholowych. W praktyce często zdarza się jednak, że takie akty prawa miejscowego zawierają błędne rozwiązania. Najczęściej radni próbują wprowadzać dodatkowe i zdecydowanie bardziej dolegliwe, niż przewiduje ustawa, ograniczenia dla przedsiębiorców.
Przy każdorazowym podejmowaniu uchwały w sprawie liczby punktów z alkoholem oraz usytuowania miejsc, gdzie będzie można go nabyć, należy pamiętać, że wszelkie limity powinny być dostosowane do potrzeb ograniczania dostępności alkoholu, określonych w gminnym programie profilaktyki, i rozwiązywania problemów alkoholowych. Liczba ta musi wynikać wyłącznie z takiego programu opracowanego z uwzględnieniem aktywnej realizacji celu ustawy oraz jej art. 1 i 2 jako ogólnych przepisów odnoszących się również do rady gminy. Gminni rajcy nie mogą więc ustalać liczby punktów sprzedaży napojów alkoholowych wyłącznie z zastosowaniem rachunkowego odniesienia do liczby mieszkańców (przykładowo 1 punkt na 1000 osób).



Ingerencja w wystrój

Rada gminy ma wynikające z art. 12 ust. 2 ustawy prawo do określenia zasad usytuowania miejsc sprzedaży alkoholu. Należy przez to rozumieć położenie punktów sprzedaży względem innych obiektów użyteczności publicznej (np. szkoły, przedszkola, zakłady pracy), jak też innych obiektów, które rada gminy uzna za zasługujące na szczególną ochronę. Przepis ten w żadnym razie nie uprawnia rady gminy do określenia warunków budowy tych punktów, jakie wynikają z przepisów prawa budowlanego i warunków technicznych budowy domów.
W 2008 roku zapomniała o tym Rada Miejska w Elblągu, która przy okazji podejmowania uchwały podała wytyczne dotyczące wystroju i aranżacji sezonowych ogródków gastronomicznych (np. wystrój ogródków powinien nawiązywać formą do otaczającej go architektury, parasole powinny być estetyczne, zadbane, po zakończeniu sezonu letniego, najpóźniej do 31 października, wszystkie ogródki muszą być zdemontowane, bez pozostawiania jakichkolwiek naniesień na okres zimowy).
Jak podkreślił Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie (wyrok z 17 marca 2009 r., sygn. akt. II SA/Ol 26/09), nie mieści się w ramach upoważnienia zawartego w art. 12 ust. 2 ustawy uprawnienie rady gminy do konkretyzowania, jak ma wyglądać takie miejsce sprzedaży i podawania napojów. Żaden przepis ustawy nie upoważnia też organu stanowiącego gminy do określania warunków sprzedaży i podawania napojów alkoholowych. Tak więc rada gminy nie ma prawa określania warunków (zwłaszcza zaś należących do sfery prawa budowlanego, sanitarnego, przeciwpożarowego), jakim muszą odpowiadać placówki prowadzące sprzedaż napojów alkoholowych.
Gdzie obowiązuje zakaz sprzedaży alkoholu
Zabrania się sprzedaży, podawania i spożywania napojów alkoholowych:
● na terenie szkół oraz innych zakładów i placówek oświatowo-wychowawczych, opiekuńczych i domów studenckich;
● na terenie zakładów pracy oraz miejsc zbiorowego żywienia pracowników;
● w miejscach i czasie masowych zgromadzeń;
● w środkach i obiektach komunikacji publicznej;
● w obiektach zajmowanych przez organy wojskowe i spraw wewnętrznych, jak również w rejonie obiektów koszarowych i zakwaterowania przejściowego jednostek wojskowych.



Bez zgody mieszkańców

Wbrew powszechnym odczuciom organ stanowiący gminy nie może również uzależniać lokalizacji punktów od zgody mieszkańców gminy czy innego określonego podmiotu lub grupy podmiotów. Takich ograniczeń nie przewidują żadne powszechnie obowiązujące przepisy ustanawiające zakazy sprzedaży i podawania napojów alkoholowych. Zasadę tę potwierdził Wojewódzki Sąd Administracyjny w Rzeszowie (wyrok z 16 października 2008 r., sygn. akt II SA/Rz 307/08). Orzekł on o nieprawidłowości uchwały jednej z rad, która postanowiła, że miejsce sprzedaży napojów alkoholowych może być zlokalizowane w dowolnym miejscu, w sołectwie lub jego tradycyjnie wyodrębnionej części, z wyjątkiem szkół, placówek oświatowych, obiektów kultu i części produkcyjnych zakładów pracy, jeżeli 80 proc. mieszkających tam obywateli uprawnionych do głosowania poprze jego utworzenie.
Pewien wyjątek w zakresie opiniowania uchwały przewiduje jednak art. 12. ust. 4 ustawy. Zgodnie z nim w miejscowościach, w których rozmieszczone są jednostki wojskowe, liczba punktów sprzedaży napojów alkoholowych oraz usytuowanie miejsc z alkoholem, są ustalane przez radę gminy po zasięgnięciu opinii właściwych dowódców garnizonów.

Ustalanie godzin pracy

Należy pamiętać, że gmina nie ma prawa do ustalania czasu pracy, czyli godzin otwarcia i zamknięcia wskazanych placówek handlowych prowadzących sprzedaż napojów alkoholowych. W zakresie handlu napojami alkoholowymi funkcjonuje już daleko posunięta reglamentacja realizowana w formie uchwał rady gminy o liczbie i usytuowaniu punktów sprzedaży i podawania napojów alkoholowych oraz zezwoleń na sprzedaż tych napojów. Niedopuszczalne jest równoczesne stosowanie do sprzedaży napojów alkoholowych także ogólnej reguły administracyjnego ustalania dni i godziny otwierania oraz zamykania placówek handlu detalicznego, zakładów gastronomicznych i zakładów usługowych dla ludności, na podstawie art. XII par. 1 ustawy z 1974 r. – Przepisy wprowadzające kodeks pracy. Skoro regulując obszar wyspecjalizowanego handlu napojami alkoholowymi, ustawodawca w żaden sposób nie zasygnalizował woli utrzymania w tym szczególnym obszarze reguły dotyczącej ogółu placówek handlowych i gastronomicznych, to należy uznać, że wolą ustawodawcy było odmienne ukształtowanie instrumentów publicznych kształtujących handel napojami alkoholowymi (wyrok z 15 kwietnia 2008 r. WSA w Krakowie, sygn. akt III SA/Kr 101/08).
Radni powinni zwrócić poza tym uwagę na to, że ustawa nie zawiera upoważnienia do uregulowania przez radę gminy kwestii dotyczących zarówno kontroli przestrzegania zasad sprzedaży i podawania napojów alkoholowych, jak i związanych z ważnością wydanych zezwoleń. Rada gminy nie może ustalić dla terenu gminy liczby zerowej punktów sprzedaży napojów alkoholowych. Z kolei wyczerpanie limitu zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych przeznaczonych do spożycia powoduje niedopuszczalność wydania dalszych zezwoleń i to niezależnie od merytorycznej zasadności wniosku.
Podstawa prawna
Ustawa z 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz.U. z 2007 r. nr 70, poz. 473 ze zm.).