Prokurator, który wnioskuje o tymczasowe aresztowanie, będzie musiał udostępnić podejrzanemu lub jego obrońcy akta sprawy.
Na zakończonym w piątek posiedzeniu Sejmu posłowie przyjęli projekt nowelizacji kodeksu postępowania karnego (k.p.k.). Przewiduje on rozszerzenie uprawnień osób, w stosunku do których śledczy skierowali wniosek o tymczasowe aresztowanie. Nowa regulacja mówi, że zarówno podejrzany, jak i jego obrońca, będą mieli prawo wglądu w akta postępowania przygotowawczego.
– Projekt jest wyjątkowy, bo po raz pierwszy w procesie karnym prokurator nie będzie arbitralnie podejmował decyzji o dostępie lub odmowie dostępu do akt – mówi Zbigniew Wrona, wiceminister sprawiedliwości.
Do znowelizowania kodeksu w kierunku rozszerzenia prawa do obrony zobowiązał ustawodawcę Trybunał Konstytucyjny, który w wyroku z 3 czerwca 2008 r. (sygn. akt K 42/07) orzekł, że art. 156 par. 5 k.p.k. niesłusznie pozostawia kwestię utajnienia materiałów postępowania przygotowawczego wyłącznie w gestii prokuratora. Zdaniem Trybunału obowiązujące przepisy k.p.k. nie określają przesłanek, którymi powinien kierować się organ prowadzący postępowanie, zezwalając lub odmawiając przejrzenia akt sprawy podejrzanemu kierowanemu do tymczasowego aresztu. Nie precyzowały one także, co należy rozumieć przez pojęcie udostępnienie akt sprawy (całość akt, czy sam wniosek o tymczasowe aresztowanie wraz z załączonymi do niego dokumentami).
Zgodnie z przyjętą nowelizacją prokurator, który zdecyduje się na przesłanie wraz z aktami sprawy wniosku o tymczasowe aresztowanie, będzie musiał udostępnić podejrzanemu akta w części zawierającej dowody wskazane we wniosku. Będą to więc np. materiały, które wskazują na to, że podejrzany bezprawnie utrudniał śledztwo lub nakłaniał do składania fałszywych zeznań (zastraszał świadków). W każdym razie możliwość zapoznania się z materiałami postępowania nie będzie mogła godzić w interesy pokrzywdzonego lub zawiadamiającego o popełnieniu przestępstwa (np. nie można ujawniać tożsamości osoby, która doniosła na sprawcę). Obowiązek ujawniania właściwej części akt śledztwa lub dochodzenia będzie występował także w przypadku skierowania do sądu wniosku o przedłużenie okresu tymczasowego aresztu.
– Fundamentalne prawo do obrony nie jest absolutne i odmowa dostępu do akt jest możliwa w przypadku, gdy w grę wchodzi bezpieczeństwo państwa, porządek publiczny, ochrona zdrowia i życia innych osób – podkreśla Stanisław Pięta, poseł PiS.
Jak stwierdził poseł Józef Zych z PSL odmowy dostępu do akt postępowania przygotowawczego muszą być dokładnie uzasadniane, a każdy przypadek powinien być dokładnie i wnikliwie analizowany.
– Nie mogą być hipotetyczne i wydumane. Pamiętajmy, że zgodnie z prawem, wobec osoby, która nie została jeszcze skazana, obowiązuje domniemanie niewinności – dodaje.
Ustawa wejdzie w życie po upływie 14 dni od momentu opublikowania jej w Dzienniku Ustaw.
Podstawa prawna
● Ustawa z 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz.U. nr 89, poz. 555 z późn. zm.).