Asystenci sędziów domagają się zwiększenia swoich uprawnień i powiązania zarobków z wynagrodzeniem sędziów. Chcą oni także, by sędziowie najpierw pracowali jako asystenci.
Asystenci sędziów sądów powszechnych złożyli dzisiaj list otwarty do ministra sprawiedliwości. Domagają się w nim m.in. zmiany modelu dochodzenia do zawodu sędziego poprzez obowiązek wcześniejszej pracy na stanowisku asystenta, poprawy warunków swojej pracy oraz wzrostu wynagrodzeń. Do końca ubiegłego tygodnia pod apelem podpisało się pół tysiąca asystentów.
W swoim apelu asystenci domagają się przede wszystkim zmiany swoich dotychczasowych obowiązków i uprawnień. Dziś najczęściej zajmują się oni głównie sporządzaniem projektów orzeczeń i ich uzasadnień, wstępną analizą akt spraw oraz wstępną analizą zarzutów zawartych w środkach odwoławczych. Dodatkowo chcą, by przyznano im prawo do wydawania decyzji procesowych w odniesieniu do niektórych spraw o charakterze incydentalnym, jak np. postanowienia w sprawie dowodów rzeczowych czy postanowienia w sprawie kosztów sądowych. Ich zdaniem wprowadzenie takich zmian będzie korzystne nie tylko dla asystentów, ale przede wszystkim dla sędziów, którzy zostaną odciążeni od swoich nadmiernych dziś obowiązków.
Zdaniem asystentów przyznanie im dodatkowych uprawnień nie wpłynie negatywnie na jakość wydawanych do tej pory przez sędziów decyzji.
- Zgodnie z ustawą o ustroju sądów powszechnych jednym z wymogów stawianych kandydatom na stanowisko asystenta sędziego jest ukończenie wyższych studiów prawniczych i uzyskanie tytułu magistra. Dodatkowo praktyka pokazuje, że z powodu zbyt małej liczby etatów asesorskich na stanowisku asystenta sędziego pracuje duża część osób po ukończonej aplikacji sądowej - mówi Maciej Czubak, asystent sędziego w Sądzie Okręgowym w Zamościu.

Pomoc dla sędziów

Pracę asystentów bardzo pozytywnie oceniają sędziowie. Ich zdaniem liczba asystentów powinna stale rosnąć, a ich uprawnienia powinny być zwiększane, bowiem wpływa to na poprawę jakości pracy wymiaru sprawiedliwości.
- Praca sędziego, który ma asystenta, poprawia się w sposób istotny. Asystent, który przygotowuje sędziemu orzecznictwo, referaty sądowe, projekty zarządzeń i rozstrzygnięć wpadkowych czy kontroluje wpływ pism do akt sądowych, znacznie odciąża sędziego od spraw techniczno-procesowych, co pozwala skupić się sędziemu przede wszystkim na podejmowaniu merytorycznych decyzji i orzekaniu - mówi sędzia Barbara Rymaszewska z Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi.
Podobnego zdania jest Waldemar Żurek, sędzia Sądu Okręgowego w Krakowie i rzecznik Stowarzyszenia Sędziów Polskich Iustitia, który wskazuje, że dziś sędziowie w Polsce poświęcają za dużo czasu na techniczne czynności, które mogłyby być wykonywane np. przez dobrze wyszkolonych asystentów.
- W Europie Zachodniej sędzia często ma dwóch asystentów, którzy np. sporządzają dla niego projekty uzasadnień czy różnego rodzaju postanowień i zarządzeń. Sędzia sprawdza tylko, czy asystenci wykonują zlecone im zadania prawidłowo, przez co ma więcej czasu na orzekanie i analizowanie akt sprawy - mówi sędzia Waldemar Żurek.

Wzrost wynagrodzeń

Poza postulatem zwiększenia swoich uprawnień asystenci domagają się również podwyżki wynagrodzeń. Dziś asystent sędziego sądu rejonowego zarabia średnio 2,6 tys. zł brutto, a asystent sędziego sądu okręgowego 3,1 tys. zł brutto.
- Sędziowie mają obiecane podwyżki wynagrodzeń w 2009 roku i obejmą one także np. referendarzy. Wynagrodzenia asystentów nie zmieniają się natomiast od dwóch lat i w najbliższym roku także nie zostaną podwyższone - mówi Maciej Czubak.
Z tego też względu asystenci popierają dążenia sędziów do tego, aby ich wynagrodzenie było uzależnione od średniego wynagrodzenia w gospodarce, a nie od sztywno określanej kwoty bazowej jak jest to obecnie. Domagają się oni jednocześnie, aby ich wynagrodzenie było ściśle powiązane z wynagrodzeniami sędziów.
- Praca asystenta spośród wszystkich pracowników wymiaru sprawiedliwości najściślej związana jest z pracą sędziego. Wynagrodzenie asystentów nie jest natomiast powiązane z wynagrodzeniem sędziów, a takie powiązanie występuje np. w odniesieniu do referendarzy i urzędników sądowych - mówi Maciej Czubak.
Z propozycjami tymi nie zgadzają się jednak sędziowie, zdaniem których należy ograniczać grupy zawodowe, których wynagrodzenie jest powiązane z wynagrodzeniem sędziów.
- Duża część grup zawodowych uważa, że wynagrodzenia sędziów w niedługim czasie znacząco wzrosną, i z tego względu chce powiązania, żeby otrzymać podwyżki. Takie zachowanie należy oceniać negatywnie - mówi sędzia Stanisław Dąbrowski, przewodniczący Krajowej Rady Sądownictwa.

Sędzia po asystenturze

Asystenci przedstawili także ministrowi sprawiedliwości własny model dochodzenia do zawodu sędziego. Sędzią mogłaby zostać osoba, która przepracowała co najmniej trzy, cztery lata na stanowisku asystenta. Propozycje te krytykują jednak sędziowie.
- Asystenci mają dużą wiedzę i doświadczenie i powinni mieć możliwość ubiegania się o stanowisko sędziego. Nie powinno być to jednak regułą, bowiem należy odejść od urzędniczego modelu kariery sędziowskiej, w której najpierw są studia, potem aplikacje, a następnie praktyka zawodowa i nominacja sędziowska - mówi sędzia Stanisław Dąbrowski.
Asystenci zapowiedzieli także utworzenie ogólnopolskiego stowarzyszenia asystentów. Ma ono reprezentować asystentów i dbać o interesy tej grupy zawodowej.
JAKIE CZYNNOŚCI WYKONUJĄ ASYSTENCI SĘDZIÓW
1. Sporządzanie projektów orzeczeń.
2. Sporządzanie projektów uzasadnień orzeczeń.
3. Sporządzanie projektów zarządzeń przygotowujących sprawę do rozpoznania na rozprawie lub posiedzeniu.
4. Przygotowywanie projektów zarządzeń w zakresie warunków formalnych aktu oskarżenia.
5. Kontrola sprawności, terminowości i prawidłowości wykonywania zarządzeń sędziego przez sekretariat wydziału.
6. Kierowanie wystąpień do osób i instytucji o informacje niezbędne do rozstrzygnięcia sprawy.
7. Kontrola terminowości sporządzania opinii przez biegłych.
8. Wstępna analiza akt spraw przydzielonych do referatu sędziego.
9. Wstępna analiza zarzutów zawartych w środkach odwoławczych.
10. Podejmowanie czynności sprawdzających w sprawach zawieszonych oraz przedstawianie sędziemu stanu spraw nierozpoznanych.
11. Wypełnianie kart statystycznych.
12. Gromadzenie orzecznictwa i literatury przydatnych do rozpoznawania spraw sądowych.
13. Sporządzanie projektów odpowiedzi na pisma wpływające do danej sprawy, niestanowiące wniosków procesowych.
14. Podejmowanie czynności w zakresie wykonywania orzeczeń w sprawach karnych i w sprawach rodzinnych.