Wszelkie pieniądze, którymi dysponuje komitet wyborczy, muszą być zgromadzone na rachunku bankowym i tylko na ten rachunek można dokonywać wpłat.
■ Panie dyrektorze, kto może finansować wybory?
- Są to przepisy Ordynacji wyborczej do Sejmu i Senatu RP oraz ustawy o partiach politycznych. Jedynymi podmiotami uprawnionymi do finansowania wyborów są komitety wyborcze. Zdarza się, że sami kandydaci finansują materiały wyborcze. Jest to niezgodne z prawem. Mogą oni jedynie, podobnie jak wszyscy obywatele, wpłacać pieniądze na komitet wyborczy. Pozyskiwanie środków wyborczych jest możliwe po przyjęciu przez Państwową Komisję Wyborczą zawiadomienia o utworzeniu komitetu wyborczego i zamiarze zgłaszania kandydatów.
Partie od ogłoszenia postanowienia prezydenta o zarządzeniu wyborów muszą stosować się do rygorów Ordynacji wyborczej. Od tej pory wszelka ich działalność promocyjna, agitacyjna i polityczna ma charakter kampanii wyborczej. Każde działania promujące partie czy kandydatów powinny być zatem firmowane przez komitet wyborczy. Inne finansowanie jest obejściem przepisów.
■ W jaki sposób komitety wyborcze powinny pozyskiwać pieniądze na kampanię wyborczą?
- Zależy to od rodzaju komitetu. Komitety wyborcze wyborców istnieją tylko w okresie wyborów i przejściowo gromadzą środki od osób fizycznych. Te kwoty mogą być wpłacane do wysokości 15-krotności minimalnego wynagrodzenia za pracę. W tych wyborach jest to 14 040 zł od jednej osoby.
Natomiast komitety wyborcze partii politycznych i koalicyjne komitety wyborcze finansują się wyłącznie z funduszu wyborczego partii. Ciężar pozyskiwania środków jest obowiązkiem partii. Sam komitet wyborczy może pozyskiwać je tylko z funduszu wyborczego partii. Z kolei partia może przyjmować wpłaty wyłącznie od obywateli polskich, mających miejsce zamieszkania w Polsce, limitowane rocznie do 15-krotności minimalnego wynagrodzenia za pracę. Partia polityczna może również przesunąć środki, dokonując wpłaty na fundusz wyborczy ze środków zgromadzonych na bieżącym rachunku bankowym. Tam wpływają fundusze z darowizn, spadków i zapisów. Co do zasady podstawowym źródłem są wpłaty osób fizycznych.
■ Jakie zakazy i ograniczenia wiążą się z pozyskiwaniem środków finansowych przez komitety wyborcze?
- W finansowaniu mogą uczestniczyć wyłącznie osoby fizyczne. Zarówno z przychodów, jak i wydatków komitet musi złożyć sprawozdanie po wyborach. Wpłaty mogą być dokonywane wyłącznie czekiem, przelewem bądź kartą płatniczą. Wszystkie środki, którymi dysponuje komitet wyborczy, muszą być gromadzone na rachunku bankowym i tylko na niego można dokonywać wpłaty.
■ Czy przepisy narzucają partii sposób wydatkowania środków?
- Wydatki muszą być przeznaczone na cele związane z wyborami. W Ordynacji jest przepis limitujący wydatki na reklamę. Nie można na nią wydać więcej niż 80 proc. limitu dla komitetu na prowadzenie kampanii. Limit ten jest sumą limitów wynikających z zarejestrowania list okręgowych kandydatów na posłów lub na senatorów w poszczególnych okręgach. Liczy się go od kwoty jednej złotówki na każdego wyborcę w kraju. Kwotę tę dzieli się przez liczbę mandatów w parlamencie (560), a dalej mnoży się ten wynik przez liczbę mandatów w okręgu, w którym komitet wyborczy zarejestrował kandydatów.
Gdyby komitet wyborczy zarejestrował listy kandydatów na senatorów we wszystkich 40 okręgach i listy kandydatów na posłów we wszystkich 41 okręgach, to jego limit w złotówkach byłby równy liczbie wyborców wpisanych do rejestru wyborców i przekraczałby nieco 30 mln zł. Jest to maksymalny limit wydatków dla komitetu.
■ Każdy komitet musi złożyć PKW sprawozdanie finansowe. O czym powinny pamiętać komitety przy jego sporządzaniu? Co powinny zrobić z nadwyżką środków pozostałych po wyborach?
- Nadwyżka komitetu wyborczego partii politycznej wraca do funduszu wyborczego partii. W przypadku koalicyjnego komitetu wyborczego nadwyżka dzielona jest w proporcjach określonych w umowie koalicyjnej pomiędzy fundusze wyborcze partii tworzących koalicję. Jeżeli jest to komitet wyborczy wyborców, nadwyżka jest przekazywana instytucji charytatywnej.
Finanse muszą być kontrolowane przez partię polityczną, która prowadzi gospodarkę finansową. Ona przyjmuje wiele wpłat przeważnie w okresie kampanii od osób fizycznych. Dla dużych partii są to dziesiątki tysięcy wpłat. Podobnie dla komitetu wyborczego wyborców, który sam te wpłaty przyjmuje, istotne jest, aby cały czas prowadzić kontrolę, czy pozyskiwanie środków jest prawidłowe.
Przepisy przewidują możliwość uwolnienia się od następstw wpłaty, która została dokonana nieprawidłowo. Uwolnienie od skutków takiej wpłaty jest możliwe, jeżeli zostanie zwrócona w terminie 30 dni od dnia jej dokonania.
W przeciwnym wypadku środki przepadają na rzecz Skarbu Państwa. W sytuacji gdy nieprawidłowo pozyskane środki zostały wydatkowane, to sprawozdanie wyborcze zostanie odrzucone. To dla partii oznacza brak subwencji z budżetu państwa przez trzy lata. Komitet wyborczy poniesie podobne konsekwencje. Ewentualna dotacja przysługująca takiemu komitetowi po wyborach zostanie obniżona o trzykrotność kwoty związanej z naruszeniem przepisów Ordynacji.
Pozyskiwanie i wydatkowanie środków w terminach niezgodnych z przepisami, przekroczenie limitu wydatków, przyjmowanie środków od podmiotów, którym nie wolno finansować kampanii, organizowanie przez komitety wyborcze zbiórek publicznych - za takie działania grozi grzywna do 100 tys. zł.
Rozmawiał ŁUKASZ SOBIECH
