Towarzystwo Ubezpieczeń i Reasekuracji Warta w Warszawie zawarło w ogólnych warunkach ubezpieczeń klauzule naruszające prawa konsumentów. Po wyroku Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów zostały one usunięte.
Gazeta Prawna przeanalizowała regulamin zawierający ogólne warunki ubezpieczenia mieszkania, którego autorem jest Warta. Okazało się, że w dokumencie tym było wiele postanowień naruszających prawa konsumenta.

Bezprawne wypowiedzenie

Gazetę zaniepokoiło postanowienie zawarte w par. 19 ust. 2 pkt 1 regulaminu. Stanowi on, że umowa ubezpieczenia może być rozwiązana przez każdą ze stron w drodze pisemnego miesięcznego okresu wypowiedzenia, w przypadku wypłaty odszkodowania lub doręczenia przez Wartę odmowy wypłaty odszkodowania. Ten paragraf regulaminu może naruszać przepisy art. art. 3853 pkt 15 i 22 kodeksu cywilnego. Stosownie bowiem do art. 3853 pkt 15 k.c. niedozwolonym postanowieniem umownym jest takie, które zastrzega dla kontrahenta konsumenta uprawnienie wypowiedzenia umowy zawartej na czas nieoznaczony, bez wskazania ważnych przyczyn i stosownego terminu wypowiedzenia.
Zgodnie z art. 3853 pkt 22 k.c. sprzeczne z prawem jest przewidywanie obowiązku wykonania zobowiązania przez konsumenta mimo niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania przez jego kontrahenta. Wynika to faktu, iż w kwestionowanym wypadku - jeżeli ubezpieczyciel wypłacił odszkodowanie - zwrot składki za niewykorzystany okres ubezpieczenia nie przysługuje. Zakład ubezpieczeń przewidział obowiązek wykonania zobowiązania przez konsumenta mimo niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania przez jego kontrahenta. Taki zapis regulaminu może być uznany za niedozwolone postanowienie umowne zwłaszcza wówczas, gdy ubezpieczyciel dokonuje wypowiedzenia umowy po zajściu szkody częściowej i po wypłacie odszkodowania równego niewielkiemu ułamkowi sumy ubezpieczenia. Ochrona ubezpieczeniowa powinna w takiej sytuacji trwać nadal. Postanowienie to jest również niezgodne z art. 813 par. 1 k.c., który wprowadził czytelną zasadę przyporządkowania składki czasowi odpowiedzialności ubezpieczyciela. Ustawodawca wprowadził w tym zakresie następującą zasadę: składkę oblicza się za czas trwania odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń.
3 KROKI
Co zrobić, gdy umowa lub regulamin zawiera niedozwolone postanowienia:
1 Próbować negocjować zmianę tych postanowień z ubezpieczycielem.
2 Zwrócić się do miejskiego (powiatowego) rzecznika konsumentów lub Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, gdy dojdzie do naruszenia zbiorowych interesów konsumentów.
3 Zwrócić się do odpowiedniego sądu konsumenckiego z wnioskiem o rozstrzygnięcie sporu z usługodawcą.

Ograniczenie odpowiedzialności

Kolejny paragraf regulaminu, który narusza prawa konsumentów, to par. 27 ust. 3. Brzmi on: w przypadku, gdy Warta wypłaciła odszkodowanie za szkodę polegającą na uszkodzeniu przedmiotu ubezpieczenia, a przed jego naprawieniem nastąpiła ponowna szkoda obejmująca ten sam przedmiot ubezpieczenia, odszkodowanie wypłaca się w wysokości różnicy, jaka występuje między ustalonym na nowo odszkodowaniem a odszkodowaniem wypłaconym za poprzednią szkodę. Analizowane postanowienie może stanowić klauzulę abuzywną, o której mowa w cytowanym powyżej przepisie art. 3853 pkt 22 k.c. oraz uregulowaniu art. 3853 pkt 2 k.c. A mianowicie w myśl przepisu art. 3853 pkt 2 k.c. niedozwolonym postanowieniem jest takie, które wyłącza lub istotnie ogranicza odpowiedzialność względem konsumenta za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania. Zapis ten kształtuje prawa i obowiązki stron w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami oraz rażąco narusza interesy ubezpieczającego. Postanowienie o takiej treści ogranicza bowiem - w sposób wyjątkowo nieczytelny i nieujawniony wyraźnie do wiadomości ubezpieczającego - odpowiedzialność Towarzystwa za powstałą szkodę, a tym samym wysokość odszkodowania. Jeżeli bowiem ubezpieczający poczynił już pewne nakłady w związku z naprawą przedmiotu ubezpieczenia, lecz nie doszło jeszcze do przywrócenia go do stanu przed szkodą, to zastosowanie tego systemu obliczania odszkodowania doprowadzi do jego wypłaty w stopniu nieodpowiednim - niższym niż zaistniała szkoda. Sposób obliczania odszkodowania przewidziany w tym zapisie nie przewiduje możliwości uzyskania odszkodowania za nakłady poczynione w trakcie przywracania stanu przedszkodowego.

Niedozwolona interpretacja

Uwagę Gazety zwrócił także par. 42 ust. 1 analizowanego regulaminu. Zgodnie z nim Warta nie odpowiada za szkody zaistniałe w sytuacji, gdy poszkodowany był pod wpływem alkoholu, narkotyków lub innych środków odurzających. Naszym zdaniem to postanowienie może naruszać cytowane przepisy. Nie jest jasny związek między zdarzeniem ubezpieczeniowym a okolicznością wskazaną w tym zapisie. Postanowienie to może prowadzić do odmowy wypłaty świadczenia, w razie zajścia zdarzenia, bez względu na istnienie związku przyczynowego pomiędzy spożyciem wskazanych substancji a zaistniałą szkodą. Ubezpieczony pozbawiony jest ochrony ubezpieczeniowej nawet w sytuacji, gdy ww. okoliczność nie miała żadnego związku z powstaniem i rozmiarem szkody.
Należy przyjąć, iż zakres wyłączenia powinien być tak skonstruowany, aby umożliwić ubezpieczonemu uzyskanie odszkodowania, o ile z okoliczności sprawy wynika, że szkoda i tak by powstała, bez względu na to, czy zaistniały okoliczności wskazane w wyłączeniu. Powinien być wskazany uzasadniony związek między okolicznością wyłączającą odpowiedzialność a wypadkiem.
Analiza krok po kroku
WĄTPLIWY ZAPIS UMOWY
Umowa ubezpieczenia może być rozwiązana przez każdą ze stron w drodze pisemnego miesięcznego okresu wypowiedzenia, w przypadku wypłaty odszkodowania lub doręczenia przez Wartę odmowy wypłaty odszkodowania.
CO TO OZNACZA
Towarzystwo Ubezpieczeniowe może wypowiedzieć umowę bez wskazania ważnej przyczyny, a ubezpieczonemu nie przysługuje zwrot składki za niewykorzystany okres ubezpieczenia.
CZY JEST ZGODNY Z PRAWEM
NIE
Ten paragraf regulaminu jest niezgodny z prawem, albowiem według art. 3853 pkt 15 k.c. - niedozwolonym postanowieniem umownym jest takie, które zastrzega dla kontrahenta konsumenta uprawnienie wypowiedzenia umowy zawartej na czas nieoznaczony, bez wskazania ważnych przyczyn i stosownego terminu wypowiedzenia. Ponadto art. 3853 pkt 22 k.c. stanowi, że sprzeczne z prawem jest przewidywanie obowiązku wykonania zobowiązania przez konsumenta mimo niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania przez jego kontrahenta.
REKOMENDACJA DLA KLIENTA
Jeżeli ubezpieczony stwierdzi, że w jego regulaminie towarzystwo ubezpieczeniowe zawarło niedozwolone prawem postanowienia umowne, powinien zwrócić się o ich zmianę.
REKOMENDACJA DLA FIRM
Towarzystwo ubezpieczeń naruszające prawa klientów zapisami w umowie lub regulaminie powinno bezwzględnie usunąć je lub przeredagować w taki sposób, aby były zgodne z prawem.
OPINIE
WALDEMAR JURASZ
Delegatura UOKiK w Krakowie
Ubezpieczyć można każdy składnik majątkowy, na przykład mieszkanie lub elementy jego wyposażenia, dom w budowie czy samochód. W tego rodzaju ogólnych warunkach ubezpieczenia często pojawiają się postanowienia, które przewidują, iż w razie zajścia wypadku ubezpieczyciel może wypowiedzieć umowę, dokonując jednocześnie wypłaty jedynie części odszkodowania lub wręcz odmawiając jego wypłaty, przy czym nierzadko wiąże się to z obowiązkiem zapłaty składki za cały okres ubezpieczenia. Innym występującym w nich często niedozwolonym postanowieniem umownym jest uprawnienie ubezpieczyciela do potrącenia części składki w przypadku rezygnacji z umowy przez ubezpieczonego. Niektórzy ubezpieczyciele stosują również niedozwolone postanowienia, które odsyłają do innych dokumentów nieprzedłożonych konsumentowi.
GERARD WOŹNIAK
radca prawny z Kancelarii Gardocki i Partnerzy Adwokaci i Radcowie Prawni
Bardzo częstą praktyką stosowaną przez ubezpieczycieli jest zaniżanie wyceny powstałej szkody objętej ubezpieczeniem, ewentualnie odmowa wypłaty odszkodowania. Każdy zakład ubezpieczeń żeruje na braku świadomości praw konsumenckich ubezpieczonych oraz na braku wiedzy prawniczej. Przed podpisaniem umowy ubezpieczenia należy wnikliwie przeanalizować ofertę, ogólne warunki ubezpieczenia, jak i treść umowy. W przypadku wątpliwości należy kontaktować się z organizacjami konsumenckimi, jak i urzędami, w szczególności przydatny jest urząd powiatowego rzecznika praw konsumenckich. W przypadku zawarcia umowy oraz powstałych w związku z jej wykonywaniem problemów natury prawnej należy skontaktować się z profesjonalnym pełnomocnikiem świadczącym usługi z zakresu obsługi prawnej, tj. radcą prawnym lub adwokatem. Zakład ubezpieczeń im mniej wypłaci odszkodowań lub innych świadczeń, tym większy jest zarobek tego przedsiębiorstwa.