Skarga na czynności egzekucyjne przysługuje tylko przez tydzień od ich dokonania. Komornik zajmujący ruchomości nie ma obowiązku sprawdzania, kto jest ich właścicielem. Za szkody wyrządzone wskutek bezprawnej egzekucji należy się dłużnikowi rekompensata.
Pogłębiający się kryzys sprawia, że coraz więcej przedsiębiorców ma problemy z regulowaniem swoich zobowiązań. Coraz częściej wierzyciele kierują sprawy do sądów i egzekwują długi poprzez komorników.
- W toku postępowania egzekucyjnego komornicy popełniają różnego rodzaju błędy proceduralne. Zdarza się nawet, że brakuje należytej podstawy materialno-prawnej do prowadzenia egzekucji. Negatywne skutki takich sytuacji mogą być dla dłużnika bardzo dotkliwe - wyjaśnia dr Marcin Asłanowicz, partner kierujący działem procesowym Baker & McKenzie. Dlatego w przypadku gdy czynności komornika naruszą prawa dłużnika, może on składać skargi lub w inny sposób chronić majątek przed bezpodstawnym zajęciem - dodaje.

Wnoszenie skargi na komornika

Najczęściej wykorzystywanym środkiem, za pomocą którego dłużnik może bronić się przed bezpodstawnymi czynnościami egzekucyjnymi, jest skarga na czynności komornika, którą kieruje się do sądu rejonowego. Jej przedmiotem może być naruszenie przepisów proceduralnych. Pismo powinno określać zaskarżoną czynność lub czynność, której zaniechano (np. komornik nie umarza postępowania egzekucyjnego mimo utraty tytułu wykonawczego).
Skargę może złożyć nie tylko dłużnik, ale także inne osoby, których prawa zostały naruszone bądź zagrożone (np. wierzyciel). Kodeks postępowania cywilnego określa tygodniowy termin na wniesienie skargi. W zależności od sytuacji skarżącego termin liczy się od dnia dokonania bezpodstawnej czynności bądź od dnia zawiadomienia o dokonaniu czynności, a gdy takiego nie było - od dnia, w którym czynność powinna być dokonana. Od skargi pobierana jest opłata 100 zł niezależnie od wartości egzekwowanej należności.
WAŻNE
W skardze na czynności komornika nie można zarzucić mu niesprawdzenia zasadności tytułu wykonawczego.

Powództwo przeciwegzekucyjne

Gdy dłużnik chce uniemożliwić przeprowadzenie egzekucji, może złożyć do sądu powództwo przeciwegzekucyjne. Ma ono na celu pozbawienie tytułu egzekucyjnego przymiotu wykonalności.
- Podstawą wystąpienia z takim powództwem może być m.in. zaprzeczenie przez dłużnika zdarzeniom, na których oparto wydanie klauzuli wykonalności, lub też wskazanie zdarzenia, które nastąpiło po powstaniu tytułu egzekucyjnego, wskutek którego zobowiązanie wygasło - podkreśla dr Marcin Asłanowicz. Na podstawie pierwszego można kwestionować jedynie obowiązki stwierdzone bankowym tytułem egzekucyjnym lub aktem notarialnym. Z kolei przykładem zdarzenia, na skutek którego zobowiązanie wygasło lub nie może być egzekwowane, będzie sytuacja, w której dłużnik po wydaniu przeciwko niemu orzeczenia oraz nadaniu mu klauzuli wykonalności zapłacił całą należność wierzycielowi, a ten pomimo to wniósł przeciwko dłużnikowi wniosek do komornika.
Powództwo przeciwegzekucyjne należy skierować do sądu rejonowego. Gdy wartość prowadzonej egzekucji przekracza 75 tys. zł, właściwy będzie sąd okręgowy.
- Powództwo w tej sprawie wytacza się przed sąd rzeczowo właściwy, w którego okręgu prowadzi się egzekucję, a jeżeli nie wszczęto jeszcze egzekucji do sądu właściwego według przepisów o właściwości ogólnej. W pozwie powód powinien przytoczyć wszystkie zarzuty, jakie w tym czasie mógł zgłosić, pod rygorem utraty prawa korzystania z nich w dalszym postępowaniu - podkreśla Agnieszka Kowalczuk, prawnik z Kancelarii Adwokatów i Radców Prawnych Miller, Canfield, W. Babicki, A. Chełchowski i Wspólnicy.
WAŻNE
Powództwo przeciwegzekucyjne może dotyczyć wyłącznie sądowego tytułu wykonawczego, tzn. tytułu egzekucyjnego zaopatrzonego w klauzulę wykonalności przez sąd.



Zwolnienie zajętego przedmiotu

Zdarza się, że w trakcie postępowania egzekucyjnego komornik zajmuje przedmioty lub prawa, które przysługują osobie trzeciej, a jednocześnie wierzyciel nie ma uprawnienia, by się z nich zaspokoić. Komornik, dokonując zajęcia ruchomości, nie ma obowiązku ustalania, kto jest jej właścicielem, gdyż decydujące znaczenie ma tylko okoliczność, czy zajmowane ruchomości znajdują się w posiadaniu bądź współposiadaniu dłużnika.
Tymczasem dłużnik może wskazać komornikowi przedmioty, do których nie ma tytułu prawnego i nie poinformować go o tym, komu rzecz przysługuje. W takiej sytuacji osoba trzecia może przeciwstawić się egzekucji i wytoczyć powództwo o zwolnienie zajętego przedmiotu od wszelkich czynności komorniczych.
- Gdy przeciwko małżonkowi dłużnika nie została nadana klauzula wykonalności, jest on uznawany w świetle przepisów egzekucyjnych za osobę trzecią. Tak więc może on wystąpić z powództwem w razie skierowania egzekucji do majątku objętego wspólnością ustawową, a także wówczas, gdy egzekucją zostały objęte składniki jego majątku osobistego - podkreśla Anna Kozanecka-Żarnecka, adwokat z Kancelarii Chałas i Wspólnicy.
WAŻNE
O zwolnienie zajętego przedmiotu może ubiegać się dłużnik albo jego małżonek, przeciwko któremu sąd nadał klauzulę wykonalności, gdy z umowy majątkowej małżeńskiej wynika zarzut wyłączenia lub ograniczenia jego odpowiedzialności całością lub częścią majątku.

Ograniczenia prawne egzekucji

Komornik nie tylko nie może zajmować przedmiotów należących do odrębnego majątku małżonka dłużnika czy przedmiotów stanowiących wyłączną własność osób trzecich. Kodeks postępowania cywilnego wymienia poza tym wiele rzeczy i praw majątkowych do dłużnika, których komornik nie może zająć dla zaspokojenia należności wierzyciela. Należą do nich m.in. urządzenia domowe, ubranie codzienne. Komornikowi nie wolno przeprowadzić egzekucji z przedmiotów niezbędnych dłużnikowi do osobistej pracy. Zgodnie z prawem pracy wolna od potrąceń jest kwota minimalnego wynagrodzenia za pracę po odliczeniu składek ubezpieczeniowych i podatku.
Niezależnie od możliwości powstrzymania egzekucji na drodze prawnej niektórzy dłużnicy starają się na własną rękę chronić przed działaniami komornika. W tym celu na przykład pozbywają się podlegającemu zajęciu majątku.
- Należy jednak pamiętać, że pozbycie się majątku z pokrzywdzeniem wierzycieli może być na wniosek wierzyciela uznane za nieważne. Nie najlepszym pomysłem jest też ukrywanie przedmiotów zajętych przez komornika czy też zagrożonych zajęciem, gdyż grozi za to odpowiedzialność karna - zauważa Bartosz Kozak, kierownik Zespołu Postępowania Egzekucyjnego w Koksztys Kancelaria Prawa Gospodarczego. Zdarzały się też przypadki występowania małżonków dłużników, którym zajęto wynagrodzenie, z pozwem o zasądzenie alimentów.
- Alimenty zasądzone wyrokiem mogą być płatne bezpośrednio przez pracodawcę do rąk małżonka, który składał pozew, w tym momencie, w związku z tym, że alimenty korzystają z pierwszeństwa zaspokojenia, zajęcie wynagrodzenie przez komornika staje się wtedy nieskuteczne - podkreśla Bartosz Kozak.
WAŻNE
W razie zajęcia przedmiotów lub środków pieniężnych wolnych od egzekucji należy w pierwszej kolejności zażądać od komornika ich zwolnienia spod egzekucji, a w razie jego bezczynności wnieść na tę czynność skargę do sądu.
SANKCJE ZA UDAREMNIANIE EGZEKUCJI
Kto w celu udaremnienia wykonania orzeczenia sądu lub innego organu państwowego udaremnia lub uszczupla zaspokojenie swojego wierzyciela przez to, że usuwa, ukrywa, zbywa, darowuje, niszczy, rzeczywiście lub pozornie obciąża albo uszkadza składniki swojego majątku zajęte lub zagrożone zajęciem, podlega karze pozbawienia wolności od trzech miesięcy do lat pięciu.
Podstawa prawna
• Art. 300 par. 2 ustawy z 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny (Dz.U. z 1997 r. nr 88, poz. 553 z późn. zm.).



GP RADZI

Czy mogę domagać się odszkodowania

W czasie egzekucji komornik zarekwirował samochód wchodzący w skład osobistego majątku mojej żony. Już w trakcie czynności okazałem dokumenty wskazujące na to, że auto nie może podlegać egzekucji, jednak zwrócono mi je dopiero po zaskarżeniu komornika do sądu. W dodatku okazało się, że w czasie zajmowania zostało ono poważnie uszkodzone. Czy mogę wystąpić do komornika o odszkodowanie?
Osoba, która poniosła szkodę wskutek bezprawnych działań komornika, może ubiegać się o odszkodowanie. Zgodnie z ustawą o komornikach sądowych i egzekucji komornik jest obowiązany do naprawienia szkody wyrządzonej przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu czynności. Podstawą odpowiedzialności komornika nie jest przy tym jego wina, lecz wyłącznie bezprawność jego działania. Poszkodowany musi jednocześnie wykazać fakt naruszenia przepisów przez komornika, a także dodatkowo określić wysokość szkody i związku przyczynowego pomiędzy naruszeniem a szkodą.
Co ważne, solidarną odpowiedzialność za szkodę wraz z komornikiem ponosi Skarb Państwa. Odszkodowania należy dochodzić w postępowaniu przed sądem cywilnym.
Podstawa prawna
• Art. 23 ust. 1 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji (Dz.U. z 2006 r. nr 167, poz. 1191 z późn. zm.).
Podstawa prawna
• Ustawa z 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji (Dz.U. z 2006 r. nr 167, poz. 1191 z późn. zm.).
• Kodeks postępowania cywilnego z 17 listopada 1964 r. (Dz.U. nr 43, poz. 296 z późn. zm.).
• Rozporządzenie ministra sprawiedliwości z 9 marca 1968 r. w sprawie czynności komorników (Dz.U. nr 10, poz. 52 z późn. zm.).