Z końcem grudnia 2016 r. uległa rozwiązaniu zawarta z pracownikiem umowa o pracę na czas nieokreślony. Pracownik zakwestionował wskazaną przez pracodawcę przyczynę jednomiesięcznego wypowiedzenia. Oddał sprawę do sądu z roszczeniem o przywrócenie do pracy. Sąd przyznał mu rację i przychylił się do żądania pracownika. Podjęcie pracy nastąpiło 1 marca 2017 r. Pracownik ma zasądzone wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy w wysokości dwumiesięcznego wynagrodzenia. Jak obliczyć to wynagrodzenie? Czy podlega ono oskładkowaniu? W czasie zatrudnienia pracownik zarabiał 4200 zł miesięcznie oraz miał prawo do miesięcznych zmiennych premii, które wyniosły 420 zł, 504 zł, 630 zł, odpowiednio za miesiące od września do listopada, a za grudzień - 210 zł. Pracownik po przywróceniu do pracy ma takie same warunki płacowe.
ODPOWIEDŹ
Wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy podlega opodatkowaniu i oskładkowaniu jako przychód ze stosunku pracy. Oblicza się je na zasadach, według których ustalana jest podstawa wymiaru ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy.
W razie nieuzasadnionego wypowiedzenia lub dokonania przez pracodawcę wypowiedzenia w sposób niezgodny z przepisami kodeksu pracy w zakresie rozwiązywania stosunków pracy pracownik może wnieść odwołanie do sądu pracy. Jeżeli sąd stwierdzi, że faktycznie doszło do bezprawnego działania ze strony pracodawcy - np. niesłusznie skrócił okres wypowiedzenia, zastosował błędny tryb rozwiązania umowy o pracę albo podał nieprawdziwą przyczynę wypowiedzenia, to może orzec - stosownie do żądania pracownika - o bezskuteczności wypowiedzenia, a jeżeli umowa uległa już rozwiązaniu - o przywróceniu pracownika do pracy na poprzednich warunkach albo o odszkodowaniu. Przywrócenie może nastąpić tylko w razie wadliwego rozwiązania umowy zawartej na czas nieokreślony. Jeżeli sąd orzeknie o przywróceniu do pracy, to u pracownika następuje wznowienie stosunku pracy, ale dopiero wtedy, gdy w ciągu 7 dni od przywrócenia do pracy zgłosił pracodawcy gotowość niezwłocznego podjęcia pracy, chyba że przekroczenie terminu nastąpiło z przyczyn niezależnych od pracownika (choroba, wypadek). Uchybienie tego terminu daje pracodawcy możliwość odmówienia pracownikowi ponownego zatrudnienia.
Pracownikowi, który podjął pracę w wyniku przywrócenia do pracy, przysługuje wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy, nie więcej jednak niż za dwa miesiące, a gdy okres wypowiedzenia wynosił trzy miesiące - nie więcej niż za jeden miesiąc. Wynagrodzenie za cały okres pozostawania bez pracy przysługuje, jeżeli umowę o pracę rozwiązano z pracownikiem objętym szczególną ochroną (pracownicą w ciąży, pracownikiem w wieku przedemerytalnym).
Oznacza to, że prawo do wynagrodzenia związanego z przywróceniem powstaje wtedy, gdy pracownik podjął pracę. Gdyby bowiem pracownik do niej nie przystąpił (nie wyraził gotowości do jej świadczenia), nie doszłoby do reaktywacji stosunku pracy, a tym samym do wypłaty wynagrodzenia.
Wynagrodzenie to ma charakter odszkodowania majątkowego i przysługuje w wysokości wynagrodzenia, jakie pracownik hipotetycznie otrzymałby, gdyby nie został zwolniony z pracy. Celem przyznania tego wynagrodzenia jest kompensacja uszczerbku poniesionego przez pracownika wskutek bezprawnego rozwiązania z nim umowy o pracę. Maksymalna wysokość wynagrodzenia ustalona przez ustawodawcę odpowiada dwumiesięcznemu wynagrodzeniu pracownika. Tak więc w sytuacji gdy rzeczywisty okres pozostawania pracownika bez pracy przekroczył dwa miesiące, przysługuje mu wynagrodzenie nie wyższe niż przewidziane w art. 47 kodeksu pracy. Czas pozostawania bez pracy obejmuje miesiące bezpośrednio następujące po dniu rozwiązania umowy o pracę.
Jak ekwiwalent
Wynagrodzenie za czas bez pracy oblicza się na takich zasadach, jak ekwiwalent za urlop wypoczynkowy, co wynika z rozporządzenia ministra pracy i polityki społecznej w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w kodeksie pracy. Sięgnięcie do zasad urlopowych pozwala na ustalenie tego wynagrodzenia tak, jakby pracownik po zwolnieniu świadczył pracę u pracodawcy, który go zwolnił z naruszeniem przepisów. Oznacza to uwzględnienie w podstawie wynagrodzenia, oprócz składników miesięcznych, także składników przysługujących za okresy dłuższe niż jeden miesiąc, ale także wszystkie ewentualne zmiany w zasadach wynagradzania (podwyżki, obniżki), jakie w firmie zaszły podczas nieobecności pracownika i które objęłyby go, gdyby cały czas pracował (por. wyrok Sądu Najwyższego z 12 lipca 2011 r., sygn. akt II PK 18/11). Wynagrodzenie po przywróceniu do pracy jest świadczeniem jednorazowym (por. wyrok SN z 5 lipca 2011 r., sygn. akt I PK 24/11).
Konieczne zgłoszenie
Warunkiem wznowienia stosunku pracy jest zgłoszenie przez pracownika gotowości niezwłocznego podjęcia pracy w terminie wskazanym w art. 48 k.p. Podjęcie pracy w tym terminie oznacza, że osoba przywrócona do pracy podlegała ubezpieczeniom społecznym przez cały ten czas, w tym także w okresie od dnia ustania stosunku pracy do dnia przywrócenia pracownika do pracy. Należy bowiem pamiętać, że nawet nieuzasadnione wypowiedzenie umowy o pracę prowadzi do rozwiązania stosunku pracy. Dlatego po jego zakończeniu płatnik musiał dopełnić formalności polegających na wyrejestrowaniu pracownika z ubezpieczeń w ZUS na druku ZUS ZWUA z dniem następującym po dniu rozwiązania umowy o pracę. Jednak przywrócenie oznacza, że pracodawca jest zobowiązany zgłosić pracownika do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego z kodem tytułu ubezpieczenia rozpoczynającym się cyframi 01 10 xx od dnia, od którego został on wyrejestrowany z tych ubezpieczeń, oraz złożyć odpowiednie dokumenty rozliczeniowe korygujące. W imiennych raportach miesięcznych za miesiące bez przychodu należy wpisać „0” jako podstawę wymiaru składek i kwoty składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne. Natomiast wynagrodzenie należne za okres pozostawania bez pracy należy rozliczyć jako stanowiące podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne oraz po odpowiednim pomniejszeniu na ubezpieczenie zdrowotne za miesiąc, w którym pracownik otrzymał tę wypłatę lub miał ją postawioną do dyspozycji.
Ważny miesiąc nabycia
Pracownik w marcu 2017 r. podjął pracę po przywróceniu na warunkach poprzedzających nieuzasadnione rozwiązanie umowy. Sąd przyznał mu wynagrodzenie rekompensujące za dwa miesiące. Jak je w praktyce obliczyć? Otóż składniki wynagrodzenia określone w stawce miesięcznej w stałej wysokości uwzględnia się przy ustalaniu ekwiwalentu (wynagrodzenia), w wysokości należnej w miesiącu nabycia do niego prawa. Natomiast zmienne składniki wynagrodzenia przysługujące pracownikowi za okresy nie dłuższe niż jeden miesiąc wypłacone w okresie trzech miesięcy bezpośrednio poprzedzających miesiąc nabycia prawa do ekwiwalentu (wynagrodzenia) uwzględnia się w średniej wysokości z tego okresu. Zatem punktem odniesienia jest tu miesiąc nabycia prawa do ekwiwalentu, czyli w tym przypadku do tego wynagrodzenia. Podobnie jest z innymi świadczeniami, wynagrodzeniami, które oblicza się jak ekwiwalent (np. odprawy, odszkodowania, nagrody jubileuszowe). Tu również liczy się miesiąc nabycia prawa do danej należności.
W przypadku wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy można spotkać dwie szkoły w zakresie ustalenia miesiąca nabycia prawa do niego. Według pierwszej np. zmienne składniki przyjmuje się z trzech miesięcy poprzedzających miesiąc rozwiązania stosunku pracy, a według drugiej - z trzech ostatnich miesięcy zatrudnienia, czyli miesiąca rozwiązania umowy o pracę i dwóch poprzednich. W drugim przypadku za miesiąc nabycia prawa do wynagrodzenia uważa się bowiem miesiąc, kiedy pracownik powrócił do pracy, czyli zgłosił gotowość w ciągu 7 dni od przywrócenia. I z tym rozwiązaniem należałoby się zgodzić. Przemawia za tym też inny argument. Skoro bowiem mamy obliczyć wynagrodzenie, jakie pracownik uzyskałby, gdyby zatrudnienie trwało, a nie bezprawnie ustało, to powinniśmy to zrobić na podstawie zmiennych składników z miesięcy poprzedzających ten pierwszy miesiąc bez pracy, następujący po rozwiązaniu umowy. [ramka]
Wyliczenia krok po kroku
Wysokość wynagrodzenia dla przywróconego pracownika należy obliczyć w następujący sposób:
KROK 1. Przyjęcie stałego miesięcznego wynagrodzenia - 4200 zł.
KROK 2. Ustalenie średniej ze zmiennych składników wynagrodzenia, tj. z premii, z trzech miesięcy poprzedzających miesiąc nabycia prawa do wynagrodzenia z tytułu przywrócenia, czyli okresu grudzień – październik 2016 r. 504 zł + 630 zł + 210 zł = 1344 zł : 3 = 448 zł
KROK 3. Zsumowanie wynagrodzenia stałego ze średnią ze zmiennych składników: 4648 zł (4200 zł + 448 zł). Kwotę 4648 zł stanowiącą podstawę do naliczenia wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy należy pomnożyć przez liczbę miesięcy, za które ono przysługuje, czyli przez 2, bo sąd zasądził na rzecz pracownika dwumiesięczne wynagrodzenie. Ostatecznie wynosi ono: 4648 zł × 2 = 9296 zł. Powinno być ono wypłacone w marcu, razem z pensją za ten miesiąc. ⒸⓅ
Lista płac za marzec 2017 roku dla przywróconego do pracy pracownika
(przy założeniu, że premia za marzec wyniesie 336 zł) ⒸⓅ
Podstawa prawna
Art. 45, 47 i 48 ustawy z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1666 ze zm.).
Art. 12 ust. 1, art. 32 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 2032).
Par. 6 oraz 14-17 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop (Dz.U. nr 2, poz. 14 ze zm.).
Par. 1 pkt 1 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz.U. nr 62, poz. 289 ze zm.).
Izabela Nowacka, ekspert od wynagrodzeń
